روزنامه‌های مرآت السفر و اردوی همایون

مقدمه: ایرج افشار، عبدالله فرادی

ناصرالدین شاه سفردوست بود و برای سفرهای خود سفرنامه می‌نوشت و اگر خود حال و دقت نداشت، دیگران را به سفرنامه‌نویسی از گردش‌ها و سفرهای خود برمی‌گماشت. این کتاب دربرگیرنده دو روزنامه سفر است. اول «مرآت السفر و مشکوة الحضر» که نخستین شماره آن در ربیع الاول 1288 به خط نستعلیق در تهران طبع می‌شده است. در این روزنامه شرح سفر ییلاقی شاه در آن سال که از جاجرود آغاز شد و در کوهساران البرز و مازندران سه ماه مدت گرفت و روز به روز درج شده است. از این روزنامه فقط سیزده شماره انتشار یافته است. دوم «اردوی همایون» است که مربوط به سفر ناصرالدین شاه به خراسان در سال 1300 است. اعتمادالسلطنه مأمور نگارش شرح سفر بود و روز به روز که شرح مسافرت را می‌نوشت، میرزا رضای کلهر را بر آن می‌داشت تا به خط خوش بنویسد. از این روزنامه دوازده شماره انتشار یافته است.