مقامات حمیدی

مقامات حمیدی از جمله کتبی است که در زمان حیات مؤلف اشتهار یافته و در تمام ادوار و اعصار بعد در ردیف بزرگ‌ترین آثار ادبی زبان فارسی به شمار رفته و مانند کلیله و دمنه و چهار مقاله نظامی عروضی مورد توجه فضلا و دانشمندان بوده است. شمار مقامات را باختلاف از 21 تا 24 مقامه ضبط کرده‌اند. قاضی حمیدالدین از جهت تبحر و اطلاع کاملی که در علوم عصر خود داشته موضوعات مختلفی را از قبیل مسائل فقهی و بحث مذهبی و توصیف طبیعت مانند بهار و خزان و موضوعات اخلاقی و اجتماعی و تاریخی و مطالب علمی از قبیل بحث نجومی و افکار عرفانی مثل درباره تصوف و مسائل اجتماعی مانند آداب معاشرت و سفر را مورد بحث قرار داده و همین تنوع مطالب جلوه خاصی به کتاب بخشیده است. حمیدالدین در تمام مقامات مطلب را به نقل حکایت از دوستی مشفق و مهربان شروع می‌کند و در پایان او را به دست پیش‌آمد و قضا و قدر می‌سپارد؛ که احتمالا این دوست یک‌رنگ شخص فرضی و خیالی باشد مانند بسیاری از افسانه‌ها که پهلوان آن خیالی است و وجود خارجی ندارد و ممکن است طرف مکالمه خودش باشد یعنی خود را دو شخص فرض کرده باشد که با یکدیگر مکالمه می‌نمایند و در عرف شعرا این امر متداول است.