تجدد ادبی در دوره مشروطه

مباحث این مجموعه از هفت قسمت تشکیل شده است. بخش نخست به بررسی اوضاع سیاسی در عهد قاجار به ویژه دوره‌ی ناصری اختصاص دارد. نویسنده برای مثال می‌گوید که دوره‌ی پنجاه‌ساله‌ی تاجداری ناصرالدین شاه در ارتباط با شرایط عام متحول اروپا، دوره‌ای پر از تناقض‌ها و تعارض‌های سنت و تجدد است. ناصرالدین‌شاه گرچه هم‌‌چون شاهان دیگر قاجار به تن‌آسایی و لذت جسمانی راغب بود ولی گاهی به حرف‌ها و طرح‌های تازه هم تمایل نشان می‌داد و به ویژه سفرهای سه‌گانه‌اش به اروپا و حشر و نشر باشماری از عناصر نوطلب و ترقی‌خواه، چارچوبه‌ی ذهن او را از مرزهای سنت فراتر می‌برد و به تجدد و نوگرایی نزدیک می‌ساخت. با این همه، عناصر پیشرو جامعه، از روحانی و تاجر گرفته تا منورالفکر، در امر عدالت‌خواهی و آزادی هم‌آوا می‌شوند و بر سنت استبداد می‌تازند. آموزه‌های مذهبی و قوانین عقلی به هم درمی‌آمیزد و واسطه‌ای برای برپایی حکومت قانون می‌شود و ایران را در آستانه‌ی انقلاب مشروطیت قرار می‌دهد. بخش دوم کتاب به بررسی شعر در دوره‌ی مشروطیت اختصاص دارد که با نگاهی به شعر گذشته آغاز می‌شود؛ سپس موضوع نوطرازی یا مدرنیسم در شعر مشروطه مطرح می‌گردد. در این بخش، علاوه بر بررسی وجوه مدرنیسم در شعر مشروطه، زبان، مضامین و قالب شعر این دوره ارزیابی می‌شود. در بخش دیگر، چهره‌های شعر مشروطه (ایرج میرزا، بهار، عارف، عشقی و فرخی یزدی) معرفی شده سپس موضوع شعر و تجدد، جدال سنت و تجدد به پیش کشیده شده است. در این بخش، ضمن اشاره به متجددین نوظهور، شکل‌شکنی شعر، و بررسی شعر نیما یوشیج، چهره‌های شعر و تجدد معرفی می‌شود که از آن جمله است: تقی رفعت، جعفر خامنه‌ای، شمس ‌کسمایی، لاهوتی و نیما یوشیج، مطالب بعدی کتاب به بررسی این موضوعات اختصاص دارد: طنز در دوره‌ی مشروطه و معرفی چهره‌های طنزپرداز، نقد ادبی به نمایش و چهره‌های نمایشی دوره‌ی مشروطه، داستان و داستان‌های کوتاه، و سرانجام معرفی چهره‌های داستان‌نویسی دوره‌ی مشروطه (اعم از محمدباقر خسروی، شیخ موسی نثری، حسن بدیع، عبدالحسین صنعتی‌زاده کرمانی، و سید محمدعلی جمال‌زاده)