ذخیره خوارزمشاهی - کتاب ۳

کتاب سوم، حاوی ۲ بخش است و هرکدام دارای ۷ گفتارند. گفتارهای بخش اول به ترتیب مشتمل‌اند بر ۱۴ باب، ۷ باب، ۲ جزو (که خود مشتمل‌اند بر ۲۴ و ۱۳ باب)، ۱۸ باب، ۵ باب، ۶ باب و ۴ باب. گفتارهای بخش دوم به ترتیب مشتمل‌اند بر ۵ جزو (که خود به ترتیب مشتمل‌اند بر ۷، ۱۱، ۱۸، ۳۵ و ۱۰ باب)، ۴ باب، ۶ باب، ۴ باب، ۸ باب، ۵ باب و ۷ باب.
کتاب سوم، درباره تدبیر نگاه داشتن تندرستی، تدبیر هوا و مسکن و شناختن احوال آنها، تدبیر طعام و شراب، تدبیر خواب و بیداری، تدبیر حرکت و سکون و شناختن احوال کسوت‌ها، عطرها و اسفرم‌ها و به کار داشتن روغن‌ها و تدبیر قی کردن و داروی مسهل خوردن، تدبیر خون گرفتن، حجامت و زالو انداختن و حقنه، شیاف، تدبیر امراض نفسانی، چون شادی و اندوه و اندیشه‌های گوناگون و غیره و همچنین تدبیر حال‌هایی که اندر تن مردم پدید آید و تدبیر پروردن اطفال و تدبیر پیران و مسافران است.
ذخیره خوارزمشاهی بدون شک، حاوی مطالبی از تالیفات علی بن ربن طبری، رازی، اهوازی، اخوینی، ابن سینا و دیگر پزشکانی است که تا اواسط قرن پنجم هجری تالیف گردیده و جرجانی از آنها استفاده فراوانی برده و تمام تلاش او بر این بوده که به شیوه‌ای نگارش یابد که درخور فهم فارسی زبانان آن روز، اعم از خاص و عام باشد و نیازهای طبی و بهداشتی همگان را برآورده کند. خوشبختانه با کوشش فراوان و دانش بسیار، توفیق، رفیق راه او بود و اثری از خود به جای گذاشت که ازنقطه نظر ادبی در نثر دری، کم نظیر و ازنظر طبی، در حقیقت، یک دوره کامل دائرهالمعارف طبی است که حاوی همه موضوعات در رشته‌های پزشکی، از کلیات طب، تشریح، فیزیولوژی، علل بیماری و انواع درمان‌ها گرفته تا مسائل بهداشتی، از قبیل تعریف تندرستی، بیماری، بهداشت بدن، دستور غذایی و آشامیدنی و اموری که باید شخص در فصول مختلف سال انجام دهد یا اعمال طبی، از قبیل خون گرفتن و امثال آن، بهداشت کودکان و پیران و مسافران، پروراندن کودک، علامات بیماری‌ها و درمان آنها، اعمال جراحی و بهداشت، پوست و به کار بردن وسایل زینت، شناساندن زهرها و سم‌ها و درمان گزیدگی‌های حیوانی و مسمومیت‌ها بر اثر مواد و گیاهان و داروشناسی و داروسازی می‌باشد.