نواندیشی و روشنفکری در ایران

روشنفکران تاریخ معاصر ایران به دو دسته تکنوکرات و دموکرات تکنوکرات تقسیم می‌شوند. دسته دوم در جوامعی مثل ایران بسیار کمیاب هستند و برای توسعه سیاسی و اقتصادی به این دسته از روشنفکران احتیاج داریم.

روشنفکر واقعی امروزی بشدت لائیک و طرفدار استقرار نظام مدنی است.
او در عین وطنخواهی و ملت دوستی ضد ناسیونالیسم کاذب و و افراطی نیز هست ، ناسیونالیسمی که ممکن است در مقابله با مذهب امکان رشد پیدا کند.
روشنفکر امروزی ضد امپریالیسم و ضد سلطنت است زیرا طعم تلخ این دو را بخوبی چشیده است.
روشنفکر واقعی در عین جهانی بودن ایرانی است و با استفاده از دستاوردهای فرهنگی مترقی جهانی ، ولی بدون هیچگونه تعهد و وابستگی ذهنی به انواع قدرتهای فکری می کوشد تا سطح فکر و فرهنگ را در میان مردم اعتلا بخشد.
روشنفکر ترقیخواه کنونی ، از هر جناح که باشد ، بشدت دموکرات و معتقد به گفتگو ست.
زیرا بعد از همه تجربه ها کاملا دریافته است که اندیشه تنها در فضای آزاد و دموکراتیک ، همراه با انتقاد و گفتگوی مخالفان فکری و عقیدتی با یکدیگر امکان رشد پیدا می کند ، و طبیعی است که مراعات اصول دموکراسی به این معنی هم هست که روشنفکر ، علاوه بر تحمل افکار مخالف ، در برابر قدرت سیاسی و فکری حاکم هم ، حتی اگر مطلوب و منتخب او هم باشد ، همیشه موضع انتقادی دارد.
روشنفکر دموکرات و ترقیخواه و مردم دوست در چنبر عناد و لجاج چپ ستیزی نیروی خود را به سود ارتجاع و امپریالیسم هدر نمی دهد.
روشنفکر واقعی کاملا آگاه و معتقد است که هیچ حکم و استنتاج فکری در وراء و بدون تأثر از یک ایدئولوژی صورت نمی پذیرد و به همین دلیل در عین پذیرفتن اصل تحول و تغییر دیالکتیکی و نسبی بودن استنتاجات و احکام فکری نه تنها ایدئولوژی ستیز نیست بلکه در مبادلات و برخوردهای فکری ایدئولوژی را راهنمای خود قرار می دهد.
مهمتر از همه روشنفکر در هر صف که هست می کوشد تا با تحلیل گذشته نزدیک و دور تاریخ ایران ، فارغ از هر نوع تعصب سیاسی و مکتبی ، گسست تاریخی حاکم بر جامعه روشنفکری را از میان بردارد و با استفاده از تجربیات گذشته به راه آینده و مراحل عالی تری قدم گذارد.
می توان یقین داشت که چناچه روشنفکرانی از این دست رزم خود را به ضد فاشیسم مذهبی حاکم سازمان دهند ، بی شک سرانجام در میهن ما نور بر ظلمت و خرد بر جهل غلبه خواهد کرد.
نو اندیشی و روشنفکری در ایران
باقر مومنی