گلستان ارم

متن علمی - انتقادی بسعی و اهتمام: عبدالکریم علی زاده، محمدآقا سلطانوف، محمد آذرلی، اژدرعلی اصغر زاده، فاضل بابایف

ت‍اری‍خ ش‍ی‍روان و داغ‍س‍ت‍ان از آغ‍از ت‍ا ج‍ن‍گ‌ه‍ای ای‍ران و روس (متن علمی - انتقادی)

از مقدمه کتاب:
کتاب «گلستان ارم» اثر عباسقلی آقا باکیخانوف قدسی، در بین آثاری که راجع به تاریخ آذربایجان نوشته شده مقام برجسته ای احراز می کند. این اثر تاریخ خلقهای شیروان و داغستان را از ادوار باستان تا دوره حیات مولف یعنی اوایل قرن نوزدهم دربرمی گیرد.
عباسقلی آقا باکیخانوف در عین آنکه یک مورخ بشمار می رود، در رشته های دیگر علم نیز آثار گرانبهائی نوشته است. وی علاوه بر این صاحب طبع شعر بوده و به زبان های آذربایجانی و فارسی اشعار روانی سروده است. مطالعه فعالیت اجتماعی، ادبی و علمی به کیخانوف بما نشان می دهد که وی یکی از دانشمندان برجسته و متبحر زمان خود بوده است. این دانشمند و ادیب علاوه بر زبان مادری به چند زبان دیگر نیز تسلط کامل داشته و از کتبی که با این زبان ها نوشته شده، در تالیف آثار علمی و ادبی وسیعاً استفاده نموده است.
عباسقلی آقا با کیخانوف نخسین کسی است که در میان مورخان آذربایجانی قرن نوزدهم، اثری دارای جنبه تحقیقاتی نوشته. باین منظور از آثار مورخان، جهانگردان و جغرافیدانان رم، بیزانس، ارمنی مدارک گرانبهائی جمع آوری کرده است. مولف در مورد شرح حوادث تاریخی قرون وسطی از منابع موجود به زبانهای عربی فارسی و ترکی وسیعاً استفاده نموده و حتی گاهی بین آنان مقایسه بعمل آورده است. علاوه بر این وی از گنجینه ای سرشار آثار ادبی خاور زمین، بخصوص «شاهنامه» فردوسی، «اسکندر نامه»، «خسرو و شیرین» متفکر و شاعر بزرگ قرن دوازدهم آذربایجان نظامی گنجوی و همچنین از کتب منظوم ادبی محلی نیز استفاده کرده است...