الکلام الطیف: شرح فارسی بر تصریف

الکلام اللطیف فی شرح التصریف، اثر سید محمدجواد ذهنی تهرانی، متن عربی و شرح فارسی کتاب «التصریف» می‎باشد که در سال 1408ق، نوشته شده است.
کتاب «التصریف»، از جمله کتب مقدماتی علم صرف است که با صغر حجمی که دارد، مشتمل بر مطالب اصلی و امهات علم صرف می‎باشد
نویسنده در بیان انگیزه تألیف، به این نکته اشاره دارد که چون کتاب «التصریف» رساله‎ای است با الفاظ کم و درعین‎حال، حاوی معانی و مطالب پربها و باارزش و از طرفی نوعا طلاب مبتدی به آن اشتغال دارند، لذا وی درخواست‎های متعددی را که از او برای نگارش شرح فارسی بر آن شده، اجابت کرده و اقدام به تألیف اثر حاضر، نموده است.
کتاب با مقدمه کوتاهی از نویسنده آغاز و مطالب بدون تبویب و فصل‎بندی خاصی، ارائه گردیده است.
نویسنده در مقدمه خود، نعمت «بیان» را از امتیازات و ویژگی‎های انسان برشمرده و معتقد است که این معنی، همواره مورد عنایت انبیا و اولیا و در سطح مادون، علما و دانشمندان بوده و پیوسته درصدد تکمیل و اصلاح آن بوده و به همین منظور، تألیفات و تصنیفاتی در این زمینه، به رشته تحریر درآورده‎اند که از جمله آن‎ها کتاب «التصریف» در فن صرف می‎باشد.
نویسنده در ابتدا، متن عربی را ذکر نموده و پس از ترجمه تقریبا تحت‎اللفظی آن، به تشریح و توضیح عبارت، پرداخته است.
از جمله مطالب صرفی که در این اثر مطرح گردیده، عبارت است از: تعریف تصریف؛ تقسیم فعل؛ لازم و متعدی؛ طریقه متعدی نمودن فعل لازم؛ امثله تصریف افعال؛ فعل مضارع و اقسام آن؛ دخول ناصب و جازم بر فعل مضارع؛ امر با صیغه یا امر حاضر؛ حکم نون تأکید؛ ادغام و موارد وجوب آن؛ موارد امتناع ادغام؛ معتل و اقسام آن؛ مهموز و شرح آن؛ اسم زمان، مکان و آلت؛ مصدر نوعی و مره و...