چالش های تولید علم - 1

گروه نویسندگان

مطابق سیاست‌های آرمانی طراحی‌شده در سند چشم‌انداز ایران 1404 و راهبردهای رهبر معظم انقلاب اسلامی، اقتصاد و آینده جامعه ایران باید بر محور دانایی و دانش تنظیم و مبتنی شود. بر این اساس گسترش رویه تحقیق و پژوهش، انجام پژوهش‌های گسترده، حرکت در مرزهای دانش و تولید انبوه علم استراتژی بنیادین حرکت کشور به سمت تحقق اهداف توسعه‌ای به شمار می‌آید. در حقیقت از نگاه مدیریت ارشد کشور علم‌محوری و دانایی ملاک ستاره راهنمای حرکت دستگاه‌های اجرایی به شمار می‌آید و البته اتخاذ این رویکرد با توجه به مجموعه تحولات جهانی کاملاً منطقی و صحیح به نظر می‌رسد؛ چراکه برخورداری از روش‌ها، نظریه‌ها و اندیشه‌های جدید، کلید حل مشکلات و حرکت سریع به سمت رفع تهدیدات و استفاده از فرصت‌ها می‌باشد و ازآنجا که رقبا و حریفان و سایر ممالک نیز به این مهم عطف توجه کرده‌اند ضرورت توجه به تولید علم و این زمینه‌های تحقق استراتژی دانایی‌محوری به شدت احساس می‌شود.
ناگفته پیداست که فرایند تولیدمحوری و گسترش پژوهش‌ها و تحقیقات بنیادین و کاربردی در حوزه‌های مختلف علوم تنها با عنایت به شرایط موجده آن و شکل‌گیری زمینه‌ها، بسترها و عواملی مؤثر بر آن امکان‌پذیر خواهد بود و بدون تحقق این زمینه‌ها نمی‌توان توقع و انتظاری برای گسترش علم و انجام مطالعات علمی داشت. یکی از مهم‌ترین بسترها و نمادها و جایگاه‌های مؤثر برای تحقق استراتژی دانایی‌محوری دانشگاه‌ها و مراکز علمی- پژوهشی می‌باشد؛ چراکه تولید علم در بطن نهاد دانشگاه و آموزش عالی و توسط اساتید و پژوهشگران حاضر در مراکز علمی – تخصصی محقق می‌شود. در حقیقت بار اصلی در اجرای استراتژی تولید علم به عهده و بر دوش نظام علمی و دانشگاهی کشور به ویژه دانشگاهیان و اساتید است و تنها در پرتو فعالیت گسترده و همه‌جانبه و مشارکت‌جویانه استادان و دانشجویان تحصیلات تکمیلی است که می‌توان در انتظار به بار نشستن درخت علم و فن‌آوری و پژوهش در کشور بود. بدین منظور و برای بررسی زمینه‌های حاکمیت رویکرد تولید علم و نیز تأمل در زمینه‌ها و شرایط و متغیرهای مؤثر بر تولید علم، پژوهشکده تحقیقات استراتژیک از ابتدای سال جاری به انجام پژوهش‌ها و تحقیقات مختلفی همت گماشت و از پژوهشگران و اساتید فعال در این زمینه درخواست همکاری و مشارکت کرد که خوشبختانه این تلاش‌ها به نتیجه رسید که بخشی از آن در قالب پژوهشنامه حاضر ارائه شده است.
در این پژوهشنامه عمدتاً به مسائل، شرایط و ملزومات تولید علم که به نظام دانشگاهی و آموزش عالی کشور مربوط می‌شود توجه شده است. در این مسئله از زوایای مختلف جامعه‌شناختی و مدیریتی مورد بررسی قرار گرفته است. امید آنکه این اقدامات و مقالات ارائه‌شده بتوانند در زمینه شناسایی مشکلات و ارائه راهبردهای مؤثر بر حل آنها مؤثر باشند.

فهرست مقالات

پیشگفتار
بررسی چالش‌های فیمابین نهادهای علمی با نهاد سیاست و اقتصاد/ دکتر ثریا معمار
آسیب‌شناسی تولید علم در ایران/ حمید شفیع‌زاده
بسترسازی فرهنگی و تولید علم/ علی‌رضا قاسمی‌زاد
موانع و راهکارهای تولید علم با رویکرد SWOT/ مژگان امیریان‌زاده
نقش دانشگاه در فرآیند تولید علم/ رقیه وحدت- محمد آژیر
بررسی جایگاه تولید علم در توسعه/ مهتاب سلیمی