رسانه و مدیریت بحران - 2

گروه نویسندگان

به اعتقاد اکثر کارشناسان و تحلیل‌گران عملکرد رسانه در مواقع بحرانی نیاز به ساز و کار ویژه‌ای دارد. اما نکته کلیدی در این خصوص آن است که قدرت مهار و تدبیر هر بحرانی رابطه‌ای تنگاتنگ با میزان شناخت تهدیدات و فرصت‌های ناشی از آن و احصاء دقیق برآیند حاصله از این دو دارد؛ زیرا در شرایط بحران از یک‌سو اطلاعات مخدوش می‌شود و از جانب دیگر فناوری‌های معمول قدرت و به تبع آن، شیوه‌های تصمیم‌سازی و مدیریت در شرایط عادی ناکارا می‌شوند و هرگونه تدبیری مستلزم بهره‌وری مناسب از دانش‌های راهبردی متفاوت می‌باشد. بنابراین باید ملزومات سخت‌افزاری مثل برنامه‌ریزی مدون رسانه‌ای، تشکیل تیم بحران و سازمان‌های پشتیبان رسانه را پیش‌بینی کرد و تأثیر رسانه بر افکار عمومی و سیاست خارجی در مواقع بحرانی، عملکرد رسانه‌ها در موقعیت‌های مختلف بحران، آسیب‌ها و مزایای توجه رسانه‌ها به بحران (پیش، در طول و پس از بحران) نیز به عنوان نیازمندی‌های نرم‌افزاری مدیریت باید مورد توجه قرار گیرند.


به دنبال انتشار شماره اول پژوهشنامه «رسانه و مدیریت بحران»، و استقبال کارشناسان، اساتید و پژوهشگران حوزه رسانه از موضوع رسانه و بحران، گروه پژوهش‌های فرهنگی و اجتماعی پژوهشکده تحقیقات استراتژیک تصمیم به انتشار سلسله مقالاتی در خصوص مسائل موجود در این حوزه تحت عنوان «رسانه و مدیریت بحران (2)» کرده است. در این شماره سایر موضوعات و دغدغه های موجود در این حوزه مورد بررسی و واکاوی قرار گرفته است.

مقاله اول این پژوهشنامه اختصاص یافته است به مقاله «مفهوم‌شناسی مدیریت بحران‌های بین‌المللی»، نوشته آقایان دکتر فیاض زاهد و دکتر محمد سلطانی‌فر. در این مقاله نویسندگان درصدد تبیین مفهوم‌شناسی مدیریت بحران‌های بین‌المللی هستند؛ بدین منظور ابتدا به رابطه بین مفهوم بحران، جنگ و انقلاب پرداخته شده، سپس به دسته‌بندی انواع بحران‌ها در سطوح کلان شامل بحران‌های سیستمی، تصمیم‌گیری و بحران‌های رویارویی بین‌المللی پرداخته شده است. در ادامه به تبیین رویکردها و برداشت‌های تاریخی ـ جامعه‌شناختی از بحران و مسأله برقراری ارتباط در بحران‌های ملی و بین‌المللی پرداخته شده است و در خاتمه نیز به نتیجه‌گیری پرداخته شده است.

مقاله بعدی تحت عنوان «مدیریت رسانه‌ها؛ مطالعه موردی جنگ آمریکا ـ عراق 2003»، نوشته آقای حمید ضیایی‌پرور است. موضوع اصلی این نوشتار بررسی نحوه عملکرد خبرنگاران همراه و نقش آنها در پوشش اخبار جنگ عراق و آمریکا در طول دوره اصلی جنگ 1/1/82 الی 21/1/82 می باشد. محقق برای انجام این تحقیق از روش‌های مختلفی برای به دست آوردن اسناد مرتبط با این پروژه استفاده کرده است از جمله عضویت در خبرنامه انجمن خبرنگاران آمریکا، سفر دو هفته‌ای به عراق در سال 1382 و مصاحبه با منابع مختلف.

مقاله بعدی اختصاص دارد به مقاله «رسانه ، دولت و جنگ؛ نوشتاری پیرامون رابطه رسانه‌ها و دولت در زمان جنگ» نوشته علی احمدی.
به اعتقاد نویسنده ماجرای حمله نظامی آمریکا به عراق به اندازه‌ای اهمیت دارد که تحولات این کشور هنوز هم یکی از مهم‌ترین رویدادهای مورد توجه رسانه‌های بین‌المللی است و به‌ویژه در پوشش اخبار خارجی ایالات متحده آمریکا و کشورهای عربی، در صدر خبرها قرار دارد. در این میان، قدرت و نقش رسانه‌ها در آماده‌سازی افکار عمومی آمریکا برای ورود به جنگ و پوشش خبرهای جنگ و پس از آن بر کسی پوشیده نیست.

«مدیریت گروه خبری در بحران» عنوان مقاله ای است که توسط محمودرضا مرتضوی و خانم منصوره مرادی به رشته تحریر درآمده است. به اعتقاد نویسندگان، در مواقع بحرانی، نیاز عمومی به اطلاعات و توجه به اخبار رسانه‌های جمعی افزایش می‌یابد و مدیریت منابع انسانی تولید خبر، به‌منظور عرضه به‌موقع اخبار و اقدام هماهنگ و منسجم اعضای تیم‌های خبری بسیار حائز اهمیت است. تیم‌های خبری باید به گونه‌ای برنامه‌ریزی و سازماندهی شوند که با حداکثر بهره‌وری، ابعاد مختلف بحران را به‌منظور کاهش شایعات و افزایش امنیت جامعه، تحت پوشش خبررسانی قرار دهند. در این مقاله تلاش می‌شود تا الزامات و ضرورت‌های مدیریت گروهای خبری بر حسب وضعیت سه‌گانه بحران تشریح شود.

مقاله دیگر این پژوهشنامه تحت عنوان «نقش رسانه در هدایت، فرونشاندن و مدیریت بحران» است که توسط خانم مریم طاهریان نگاشته شده است. به اعتقاد نویسنده، رسانه‌ها پدیده‌هایی خنثی و صرفًا کاتالیزور نیستند بلکه از میان ابزار و فنون جدید فن‌آوری، بیشترین تأثیر را بر انسان دارند و پدیدآورنده عصر نو هستند. در این مقاله، نویسنده ضمن ارائه تعریف مفاهیمی چون بحران و مدیریت بحران بحث را به‌سمت وظایف مدیران و نحوه مقابله آنها با بحران، سبک‌های خبری مناسب مورد استفاده در این دوران، ملاحظات کانون‌های خبری و بازار شایعات و مدل‌های بحران سوق می‌دهد.

مقاله آخر این پژوهشنامه از نورمن سولومون تحت عنوان «جنگ پایان‌ناپذیر رسانه‌ها» که توسط شهرود امیرانتخابی و جواد حیران‌نیا برگردان و خلاصه شده است. به اعتقاد نویسنده، رسانه‌ها در آمریکا وابستگی به دولت را برای پیشرفت حرفه‌ای خود لازم و مفید می‌دانند و از آن استقبال می‌کنند؛ بنابراین حوادثی همچون بحران‌های بین‌المللی چون جنگ آمریکا ـ عراق و غیره فرصت مناسب را در اختیار رسانه‌ها قرار می‌دهد تا خود را به مراکز قدرت نزدیک کرده و از این طریق علاوه بر استفاده از مزایای ویژه، از جایگاه مناسبی در استفاده از منابع اطلاعاتی مرکز قدرت برخوردار شوند.
فهرست مقالات

پیشگفتار
مفهوم‌شناسی مدیریت بحران‌های بین‌المللی/ دکتر فیاض زاهد ـ دکتر محمد سلطانی‌فر
مدیریت رسانه‌ها: مطالعه موردی جنگ آمریکا ـ عراق 2003/ حمید ضیایی‌پرور
رسانه، دولت و جنگ: نوشتاری پیرامون رابطه رسانه‌ها و دولت در زمان جنگ/
علی احمدی
نقش رسانه در هدایت، فرو نشاندن و مدیریت بحران/ مریم طاهریان
جنگ پایان‌ناپذیر رسانه‌ها/ برگردان و خلاصه: شهرود امیرانتخابی ـ جواد حیران‌نیا