تاریخ ملازاده: در ذکر مزارات بخارا

تاریخ ملازاده در ذکر مزارات بخارا اثر احمد بن محمود المدعو بمعین الفقراء است که در شرح برخی مزارات بخارا است. به گونه‌ای که تا به حال مشخص شده است. «... هذا کتاب ذکر طائفه من اهل بخارا و نواحی‌ها من العلماء و الکبراالمشایخ المتقدمین و المتاخرین، الذین درست قبورهم و انطمست آثارهم...»
هدف اصلی مولف از تحریر کتاب به تصریخ خود وی، چند عامل است که در خور توجه و مداقه‌اند، زیرا بازتابی از حیات وحی و فرهنگی شهرها و جوامع اسلامی می‌باشد. وی نخستین انگیزه خود را در تحریر کتاب، «... تقرب به ارواح طیبه و مشاهد مقدسه علماء دین و مشایخ روی زمین، هر آینه سبب مزید برکات، و واسطه وصول به سعادات دین و دنیاست و توفیق این معنی علامت حصول مرادات و وصول به درجاتست.»
و مزارات و مشاهد بخارا و نواحی آن، بسیار است. به علاوه به نظر مولف چون وجود علما و مراتب و مقادیر علماء و مشایخ اسلام و اولیاء بزرگ در زمان حیات که در میان مردم زندگی می‌کنند، قدر و اعتبار و ارزش آنها به درستی مورد شناسایی مردم قرار نمی‌گیرد، لذا «... فکیف بعد از انتقال و ارتحال از دار فرار به دار قرار، خصوصا کسانی که حضرت عزت جل ذکره، به ولایت خاصه مشرف گردانیده است، و ظاهر و باطن ایشان را محلی و مزین به تجلیات ذاتی و صفاتی خود کرده، در قباب عزت و حجاب غیرت ایشان را از نظر اغیار پوشیده...» که بنا به حدیث «... اولیائی تحت قبائی لایعرفهم غیری...»
لذا برخی از اینان در زمان حیات و بعد از وفاتشان، احوال و مقاماتشان بر کسی معلوم نمی‌شود؛ اما برخی دیگر را خداوند به «حکمت بالغه و به فضل رحمت نامتناهی خود...» در بین خلق متجلی می‌کند تا از ظاهر و باطن ایشان خلایق بهره مند شوند. به نظر مولف، این گروه از علماء و اولیاء، همان گونه که در زمان حیات، سبب هدایت بوده‌اند، پس از وفات نیز تقرب به ارواح مقدس آنان همان اثر و نتیجه را با فوائد بسیار بیشتری به همراه خواهد داشت.
لذا مولف، کتاب خود را با این گونه نیتی شخصی و عقیدتی به رشته تحریر در آورده، کوشیده است قدر و اهمیت هر یک از علمای مدفون در شهر بخارا را بازشناسی نماید.
علاوه بر موارد فوق، به انگیزه‌هایی از آداب و رفتار شیوع یافته بین مسلمانان می‌پردزد؛ مثلا در خصوص آداب زیارت می‌آورد، باید «... ایستاده زیارت کنند، بر گور ننشینند و بر گورستان نماز نکنند، و در ست بر گور نمالند، و گور را بوسه ندهند که از عادات نصاری است.» که ظاهرا قصد وی تصحیح برخی رفتارها و عادات ابداعی مردمان در مناسک زیارت قبور بزرگان، بوده است. این فرض درباره قصد وی با دلایل بسیاری که از منابع فقهی و اصولی در این خصوص می‌آورد، تقویت می‌شود.