روشنفکران و پروژه های (ضد) هژمونیک

با نگاهی به آرای هایک و نولیبرال های ایرانی

شاید این دریافت تجربی برای شما نیز آشنا باشد که معمولاً خواننده‌ی یک کتاب چیزی فراسوی حوزه‌ی جستجوگری خود از مطالعه‌اش در نمی‌یابد؛ یعنی هر قدر هم کتابی حاوی اطلاعات مفید و دارای مضمونی بدیع و ساختاری خلاقانه باشد، تنها تا جایی می‌تواند اثراتی جدّی و ماندگار بر مخاطب بگذارد که با بخشی از نیازهای درونی و دغدغه‌های فکریِ او تلاقی کند.
در همین راستا و به طور مشخص، شرط بیرونیِ اثرگذاریِ متنی که به مسائل اجتماعی می‌پردازد آن است که پرسش‌های محوریِ آن پیش‌تر بر بستری واقعی مخاطب را درگیر ساخته باشد. وگرنه یک اثر مکتوب می‌تواند هم‌چون «کالایی فرهنگی» حتی در سطحی نسبتاً وسیع «مصرف» شود، و تنها در کارکرد سرگرم‌سازی یا تولید رضایت متوقف بماند، بی‌آنکه مازادی اجتماعی و سیاسی بیافریند. فضای فرهنگی و اجتماعیِ متاخر ما با این دست کالاهای فرهنگی که با مَدّ مُدگرایی به سطح بالایی از تولید و مصرف می‌رسند بیگانه نیست.
از این نظر، قاعدتاً باید پذیرفت دامنه‌ی مخاطبان واقعیِ کتابی که به مسائل اجتماعی و سیاسی و نظریه‌های مربوط به این حوزه‌ها می‌پردازد بسیار محدود است. با این حال، اگر به خاستگاه اجتماعیِ آن نیازهای درونی و دغدغه‌های فکری بازگردیم، با سویه‌ی دیگری از ماجرا مواجه می‌شویم که امکان مخاطب‌یابی و تاثیرگذاریِ اثر مکتوب را تا حد زیادی افزایش می‌دهد.