خردنامۀ ابن عطاء الله اسکندرانی: الحکم العطائیه

.
«حِکم عطائیه» مجموعه ایست از دویست و شصت کلمۀ قصار و حکمت و اندرز در باب تصوّف و اخلاق و الهیات که در قالب عبارات کوتاه و گاه بسیار کوتاه ریخته شده است. این رساله نخستین تصنیف ابن عطاء الله اسکندرانی ( م. 709 هـ.) بود و بیش از آن دیگران مایۀ اشتهار او شد، چنانکه ابن عطاءالله را گاه بالکنایه «صاحبِ حِکم» می خواندند. شیخ ابوالعباس مرسی در این حکمتها به چشم تحسین می نگریست و آنها را خلاصۀ مقاصدِ «احیاءالعلوم» غزالی می دانست. ابن عطاءالله نیز خود چنان شیفتۀ این رساله بود که از آن در مصنّفات بعدی خویش به وفور نقل قول می کرد. دیگر صوفیان، آن را چیزی از جنس وحی می دانستند و حتی گفته می شد اگر در نماز، قرائت چیزی جز قرآن جایز بود، همین کلماتِ ابن عطاءالله را می بایست خواند. شاذلیان این مجموعه را آیین نامۀ قطعی و جامع طریقت خود گرفتند و هرکه از ایشان کرسی درسی یا منبر وعظی داشت، این عبارات را شرح و موعظه می کرد و امروز نیز بسیاری به همین شغل مشغولند.