فرهنگ روس: معرفی ایران شناسان روس قرن 20 - جلد 2

آغاز شرق‌شناسی در روسیه سال 1804م است که در آن با تصویب نظامنامه‌ای، تدریس زبان‌های شرقی در دانشگاه‌های روس مدنظر قرار گرفت. روسیه پیش از این تاریخ کار چشمگیری ــ چه دربارة شرق‌شناسی و چه دربارة اسلام‌شناسی ــ انجام نداده بود. براساس مصوبۀ یادشده چند استاد برای تدریس زبان عربی، فارسی و ترکی دعوت شدند که بنیان‌گذاران شرق‌شناسی در روسیه هستند. از میان این استاد می‌توان از بولدیرف درمسکو، سنکووسکی در پطرزبرگ، کاظم‌بیک در قازان و پترزبرگ و ... نام برد. شرق‌شناسان بزرگ روسیه در قرن نوزدهم شاگردان بی‌واسطه یا با‌واسطة اینها هستند.
سال 1855م آغاز حرکت جدی‌تر شرق‌شناسی روسیه است؛ زیرا در آن سال دانشکدة زبان‌های شرقی در دانشگاه پترزبرگ تأسیس و متصدی بررسی‌های عربی گردید. منبع اصلی شرق‌شناسی و اسلام‌شناسی روسیه، کتابخانۀ شاه عباس کبیر در اردبیل بود که پس از حمله با همة کتاب‌های خطی‌اش به سن پترزبرگ منتقل شد.
شرق‌شناسی با گرایش ایران‌شناسی توسط روسیه در قرن نوزدهم مدیون، بلارامبرگ، بارون، نایب سفارت روس در ایران در سال 1840م بود که پس از مسافرت به ولایات ایران، لرستان و عربستان، کتاب دوجلدی به زبان انگلیسی نوشت و در جنگ هرات شرکت کرد. خانیکف پس از بارون در قسمت تعیین سرحدات بین ایران و ترکیه سفری به کردستان کرد و نقشة آذربایجان را تهیه نمود و در جنگ کریمه به روس متمایل بود. او سپس مدیر شعبة زبان‌های شرقی وزارتخارجۀ روسیه شد. خانیکف در سال 1858م در رأس یک هیئت علمی خاورشناسی به خراسان و ولایات مجاور اعزام شد و کتاب‌هایی مانند «بخارا» را نوشت.