اسناد و مباحثی درباره تاریخ کلیسای شرق - جلد 3

نویسنده: جمعی از مورخین مسیحی ( کشیش ژان موریس فیه و،،،،)

این کتاب در واقع نوشته یک نویسنده نبوده است بلکه مجموعه مقالاتی از مورخین مسیحی است. در ابتدای کتاب نوشته هایی از کشیش ژان موریس فیه که زندگی خود را وقف کلیسای شرق آشوری کرده بود چرا که تاریخ باشکوه و غم انگیز آن وی را بشدت متاثر مینمود. بدینسان اولین مقاله مربوط به “تاریخچه کلیسای سُریانی شرق” است. در ادامه مطلبی در مورد مجوسیان کی هستند از کتاب تاریخ زوقنین میاید. در فصل دوم به مطالعه اربیل میپردازد چرا که اربیل یکی از مراکز بسیار مهم مسیحی است و دیر بسیار معروفی در آنجا قرار داشت. سپس گسترش این کلیسا به آسیای مرکزی و چین در مقاله دیگری از کشیش فیه با ارائه نتایج باستان شناسی متخصصین دیگر تکمیل خواهد شد. سپس گشاده رویی کلیسای آشوری در برخورد و تطابق با فرهنگ پارسی بررسی خواهد شد. جنبه دیگر از تاریخ این کلیسا گفتگو میان مسئولین مسیحی و مسلمان و لحن صداقت آمیز و گاهی جسورانه آنها که موجب شگفتی است. محدودیتهای این کتاب نداشتن اشاره به کلیسای ارمنی است که که با آنکه قبل از شاه عباس و جابجایی اجباری ارامنه به اصفهان در این کشور حضور داشتند، که گفته شده بدلیل فراموشی نبوده ولی بدلیل محدودیت مولفین بوده است قابل ذکر است کلیسای ارمنی همواره فرهنگ خود را با دقت و وسواس حفظ کرده و خیلی کم بافرهنگهای بیگانه خود را مطابقت داده است. اشاره مختصری هم به حضور مسیحیانی که بعد از جنگهای صلیبی برای کلیسای غرب لاتین از غرب آمده اند شده است و نیز کلیساهایی که بعد از قرن نوزدهم بعد از اصلاحات پروتستان ها تشکیل شدند نیز شده است. برای تکمیل کتاب از جوامع مسیحی کلیساهای بیزانس و سریانی غربی نیز صحبت شده است هرچند از لحاظ زمانی حضور آنها در کشورمان محدود بوده است ولی با این حال همانطور که در مقاله ها ذکر شده حضورشان بی اهمیت نبوده است.