فرهنگ سومر - جلد 1

فرهنگ سومری در ارتباط با تمدن جیرفت بوده است.
در آن سال ها، حدود پنج هزار سال پیش، اقوام ترک زبان هنوز به دامنه های آلتای وسینگ کیانگ نیز نرسیده بودند و این نواحی سکونتگاه قبایل آریایی بوده است.
به تدریج از اواسط اشکانی قبایل ترکی همچون هون ها شروع به پیشروی در آسیای میانه نمودند وبر تخاری ها وسغدی ها چیره گشته و آنها را در خود حل نمودند. البته در پاره ای مناطق همچون نواحی کوهستانی سینگ کیانگ ایرانی نژادان برجای ماندند و تاثیراتی از ترکان گرفتند.
در بخارای اوایل قرن بیستم نیمی از مردم سارت یعنی ایرانی نژاد و نیمی ازبک بودند و طی گذر قرن ها هر دو قوم از یکدیگر تاثیر پذیر شدند.
این پرسش باید مطرح گردد که در صورت ترک بودن سومریان در پنج هزار سال پیش این مهاجرت از مدام مسیر انجام شد وچرا تاثیرات مهاجرت ترکان در پنج هزار سال پیش در خراسان بزرگان روزگاران وآسیای میانه قابل مشاهده نمی باشد وتنها در اواسط اشکانی به بعد نفوذ هون های سرخ و سپید وسپس خاقان های ترک مشهود گردید؟

در صورتی که اقوام آریایی با تمدن های شهر نشین وساکن در فلات ایران برخورد نمی نمودند قادر به ایجاد تمدن های ماد وهخامنشی نبوده و همچون همنژادان ماساژت و سکایی وسیت زندگی را به دامداری و کوچ و سواری و جنگاوری با چاشنی غارتگری سپری می نمودند.