دین و سیاست در دولت عثمانی

اثر حاضر تحقیقی است در زمینه روابط دین و دولت در امپراتوری عثمانی که در آن تلاش شده نهادهای سیاسی و اداری دولت عثمانی، با عنوان "نظام "بررسی شود و براساس آن، جایگاه و کارکرد دین در درون این نظام مشخص گردد .کتاب از سه بخش تشکیل شده است. بخش اول به بحث درباره پایه‌های نظری و اصطلاحی روابط دین و دولت در نظام عثمانی مربوط می‌شود. در این بخش مفاهیمی همچون نظام، نظام سیاسی، اداره و نظام اداری، ماهیت "دین" و "رویداد دینی" شرح و تبیین شده، همچنین برای طرح روابط دین و دولت در جامعه عثمانی به شکلی تئوریک و معین، بر جنبه‌های نظری و عملی روابط دین و دولت توجه شده است. افزون بر آن، با تبیین نظام‌های دینی، نیمه دینی و لائیک، به طور خلاصه، به روابط دین و دولت در غرب و اسلام در چارچوبی اشاره گردیده است. بخش دوم با عنوان "نظام سیاسی اداری عثمانی" شامل دو فصل است. در فصل اول میراث سیاسی اداری به جای مانده از نظام‌های پیشین در دولت عثمانی بررسی و ارزیابی شده، همچنین در این فصل درباره ساختار دولت‌های سلجوقی و ترک‌های باستان مطالبی به اجمال بیان شده است. مباحث فصل دوم، بررسی نهادهای نظام سیاسی عثمانی، نوع شکل‌گیری آن و جایگاه و کارکارد دین در درون حاکمیت است. همچنین به موضوع تبدیل امیرنشین عثمانی به دولت و نقش دین در روند یاد شده پرداخته شده، آن گاه از گسترش قلمرو سیاسی دولت عثمانی سخن به میان آمده و در ادامه، رابطه نهادهای تشکیل دهنده نظام سیاسی عثمانی از قبیل سلطنت، کاخ، دیوان همایونی و سازمان عهده‌دار مسائل ایالت‌ها با دین و سازماندهی دینی بررسی شده است. در این فصل همچنین به نهاد تیمار و ساختار اجتماعی جامعه به مثابه مکمل نظام سیاسی عثمانی اشاره گردیده است. بخش سوم به "سازمان دین در نظام سیاسی اداری عثمانی; نهاد شیخ‌الاسلامی" اختصاص یافته است. در این بخش می‌خوانیم که دین در حاکمیت عثمانی، رسیدگی به امور قضایی، آموزشی و مشاوره‌های شرعی را برعهده داشت و در نهاد "شیخ‌الاسلامی" متمرکز بود و نهاد شیخ‌الاسلامی متشکل بوده است از "دایره قضا" که خدمات قضایی اداری را برعهده داشت، "مدرسه‌ها" که مربوط به امر آموزش بود، و "مفتی‌گری" که مسئولیت مشاوره‌های شرعی را عهده‌دار بود. در این بخش، سه سازمان یاد شده از نظر تحول تاریخی، نوع ساختار، و نوع کارکرد به بحث گذاشته شده و نقش هر یک از آنها در نظام سیاسی عثمانی مشخص گردیده است. کتاب با نتیجه‌گیری و ارزیابی به پایان می‌رسد .صفحات پایانی شامل فهرست اسامی اشخاص و مکان‌ها و منابع است.