شناخت و فلسفه جغرافیا

فلسفه هر علم اساس کار آن علم محسوب می شود. مرحوم استاد دکتر حسین شکوئی با نگارش چهار کتاب در زمینه فلسفه جغرافیا به تبیین جایگاه درس فلسفه جغرافیا پرداخته است . در کتاب فلسفه جغرافیا که در سال ۱۳۶۴ توسط انتشارات گیتاشناسی تجدید چاپ شد و گزیده هایی از چند فصل آن در چاپ اولیه کتاب حاضر آورده شده است، با این مقدمه آغاز می نمایند که:«پدیده های جغرافیایی زائیده همه خصیصه های فرهنگ انسانی و متاثر از کلیه عوامل و شرایط محیط طبیعی است . پیوند و وابستگی میان ویژگی های فرهنگی -اجتماعی و اقتصادی هر جامعه یا مکان زندگی که آثار و تلاش های انسانی در ان زمینه مساعد می یابد اساس علم جغرافیا را تشکیل می دهد. »در این کتاب موضوع فلسفه جغرافیا »بحث و گفتگو از عمومی ترین قوانین حاکم بر روابط انسان و محیط « و به سخن دیگر، »عبارت از جهان بینی خاص از روابط جوامع انسانی و شرایط محیطی، پیوند واقعیت پدیده ها با یکدیگر برای آشنایی با وحدت و تجانس ناحیه ای و سرانجام اصول و قوانین حاکم بر روابط انسان و محیط « بیان می شود. مثل اینکه از وحدت نظام یافت های سخن گفته شود که در عین کثرت از وحدت و تجانس لازم بهره مند شود .هدف کلی درس در این کتاب ، آشنایی با عمومی ترین قوانین حاکم بر روابط انسان و محیط است؛ بنابراین موضوع اصلی این درس آشنایی با روابط جوامع انسانی و شرایط محیطی و کوشش در جهت پیوند پدیده ها با یکدیگر به منظور درک بهتر تجانس ناحیه ای – مکانی در عین کثرت پدیده ها است.

- جغرافیا و مفاهیم جغرافیایی
- جغرافیا و سیر تکوینی آن
- دو قطب علم جغرافیا
- مفاهیم جغرافیایی
- فضاهای سه بعدی در چشم اندازهای فرهنگی
- مفاهیم جغرافیای ناحیه ای
- مفهوم فرهنگ در جغرافیا
- سهم عوامل محیط طبیعی و فرهنگ انسانی در علم جغرافیا
- جغرافیای کاربردی؛ تعاریف، مفاهیم و روش ها
- چهار مکتب ماندگار در جغرافیا
- جغرافیای کاربردی و سیاست عمومی

دکتر حسین شکوئی، در سال ۱۳۱۲ در تبریز دیده به جهان گشود. او پس از اتمام تحصیلات ابتدائی در مدرسه شمس، وارد دوره دبیرستان شده و نزد بزرگانی چون «عباس دیهیمی» و «استاد تقی میرفخرایی» مدرس زبان فرانسه در دانشگاه تبریز به کسب دانش پرداخت.
حسین شکوئی به سال ۱۳۳۴ در دانشگاه تبریز در رشته تاریخ و جغرافیا مشغول به تحصیل شد. استاد قاضی، استاد ادیب طوسی، دکتر منوچهر مرتضوی و دکتر جهانگیر صوفی از جمله اساتید وی در این مقطع تحصیلی هستند که او از آنها به نیکی یاد می‌کرد.
پس از گذراندن دوران تحصیلی مدرک کارشناسی خود را در رشته تاریخ و جغرافیا از دانشگاه تبریز (۱۳۳۷)، مدرک کارشناسی ارشد را از دانشگاه تهران (۱۳۴۶) و مدرک دکترای تخصصی خود را در رشته جغرافیای انسانی از دانشگاه استانبول (۱۳۵۷) دریافت کرد.
دکتر حسین شکوئی بیش از ۱۰ سال در دانشگاه تبریز تدریس می‌کرد و در سال ۱۳۶۴ پس از عزیمت به تهران در دانشگاه تربیت مدرس مشغول به تدریس شد و می‌توان او را در ردیف اولین پایه‌گذاران دوره دکترای رشته جغرافیا در دانشگاه تربیت مدرس معرفی کرد.
او در طول دوران علمی خود رساله‌ها (در سطح دکتری) و پایان‌نامه‌های (در سطح کارشناسی ارشد) زیادی را راهنمایی کرده‌اند. ایشان در مجامع مختلف علمی از قبیل فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران، هیات رئیسه انجمن جغرافیدانان ایران، شورای‌عالی سمت، سرپرستی کمیته جغرافیا در وزارت فرهنگ و آموزش عالی و...، عضویت فعالی داشتند و پس از مدتها تلاش در راه علم، توانستند به عنوان یکی از چهره‌های ماندگار کشور (در جغرافیا) معرفی شوند.
همچنین در سال‌های ۱۳۷۲ و ۱۳۷۶، استاد نمونه دانشگاه تربیت مدرس شناخته شدند و کتاب‌های تالیفی ایشان در سال‌های ۱۳۶۷ و ۱۳۷۵ به عنوان کتاب‌های برگزیده سال جمهوری اسلامی ایران معرفی شد.
دکتر حسین شکوئی از جمله اساتیدی است که سالهای عمر خود را به مطالعه، پژوهش و تدریس دانشگاهی گذرانده و نتیجه علاقه وی به تحصیل و تدریس در رشته جغرافیا، ۴۴ سال سابقه تدریس در دانشگاه و انتشار کتاب‌ها و مقالات مختلف بوده‌است.
دکتر شکوئی پس از سال‌ها تلاش علمی در شهریورماه ۱۳۸۴ در بیمارستان مهرداد تهران دار فانی را وداع گفت. پیکر استاد فقید بر دوش صدها تن از دانشجویان، اساتید و علاقمندان استاد بزرگوار، در قطعه هنرمندان گورستان بهشت‌زهرا تهران، به خاک سپرده شد.

تالیفات
فلسفه جغرافیا، انتشارات دانشگاه تبریز، که بعدها انتشارات گیتاشناسی آن را تجدید چاپ کرد و اکنون چاپ دوازدهم کتاب منتشر شده‌است. اولین چاپ کتاب در سال ۱۳۴۹ بوده‌است.
جغرافیای شهری، جلد اول و دوم، دانشگاه تبریز، این دو کتاب اکنون در دانشگاه پیام نور تدریس می‌شوند. چاپ اول این دو کتاب در سال ۱۳۵۲ بوده‌است.
شهرک‌های جدید ۱۳۵۳، دانشگاه تبریز، این کتاب اکنون بسیار نایاب است.
حاشیه‌نشیان شهری، ۱۳۵۵، دانشگاه تبریز، از اولین کتاب درباره اسکان غیررسمی و حاشیه‌نشینی در ایران است. این کتاب نیز اکنون نایاب است.
جغرافیای کاربردی و مکتب‌های جغرافیایی، انتشارات آستان قدس رضوی، چاپ اول: ۱۳۶۵.
مقدمه‌ای بر جغرافیای جهانگردی، انتشارات موسسه تحقیقات اجتماعی و علوم انسانی، تبریز، فروردین ماه ۱۳۵۴، این کتاب نیز بسیار نایاب استو.
محیط‌زیست شهری، ۱۳۵۵، دانشگاه تبریز، این کتاب نیز نایاب است.
جغرافیای اجتماعی شهرها، اکولوژی اجتماعی، انتشارات جهاد دانشگاهی، اولین کتابی است در ایران که به مفاهیمی چون «گتوهای شهری» می‌پردازد. چاپ نخست کتاب در سال ۱۳۶۶ بوده و تاکنون چندین مرتبه چاپ شدهاست.
دیدگاه‌های نو در جغرافیای شهری، انتشارات سمت، ۱۳۷۳.
اندیشه‌های نو در فلسفه جغرافیا، جلد اول، انتشارات گیتاشناسی، ۱۳۷۵.
اندیشه‌های نو در فلسفه جغرافیا، جلد دوم، فلسفه‌های محیطی و مکتب‌های جغرافیایی، انتشارات گیتاشناسی، چاپ اول، زمستان ۱۳۸۲.

جوایز
مدال درجه یک فرهنگ (رتبه اول در دوره لیسانس).
کتاب سال جمهوری اسلامی ایران در دو نوبت سالهای ۱۳۶۷ و ۱۳۷۵.
استاد نمونه کشور در سال ۱۳۷۴
استاد نمونه دانشگاه تربیت مدرس در سال ۷۲ و ۷۶.
چهره ماندگار جغرافیا در سال ۱۳۸۳.