نخبه العرفان

در تطبیق ابیات مثنوی معنوی و کلیات شمس الدین تبریزی با آیات قرآن

.....................

متولد 1265 در کربلا.
پدرش شیخ عبداللَّه از بزرگان و رؤساء و اقطاب سلسله‏ى معروف صوفیه بود. علوم قدیمه را از منطق، اصول، فقه و فلسفه در خدمت اساتید فن فراگرفت و مدارس عالى دارالفنون و حقوق را گذرانید. متجاوز از شصت سال به معارف خدمت کرد. سال‏ها ریاست مدارس مهم تهران با او بود قریب 20 سال مقام مدیرکلى داشت. از لحاظ ادارى همپایه‏ى مقام دکتر ولى‏اللَّه نصر پدر دکتر سید حسین نصر بود. مدتى هم بالاجبار او را رئیس سازمان اوقاف و معاون وزارت فرهنگ نمودند، ولى تمایلى به اینگونه مشاغل نداشت. در عرفان صاحب نظر بود. چند سخنرانى در مجامع مختلف درباره‏ى مولوى ایراد نمود که مدتها ورد زبان مثنوى‏شناسان بود. قریب نود و چند سال عمر کرد و در 1356 در 91 سالگى درگذشت. وی از فارغ‏التحصیلان مدرسه‏ى عالى سیاسى مشیرالدوله بود.
تألیفات وى یک دوره اخلاق جدید و قدیم و یک دوره فلسفه متضمن معرفةالنفس و از همه مهمتر کتاب تاریخ فلسفه و فلاسفه و شرح حال فلاسفه‏ى دنیا و عقاید آنها است.
علوم ادبی را نزد استادان عصر ، از جمله ادیب‌‌الممالک فراهانی فراگرفت. سپس علوم جدید را در مدرسۀ دارالفنون و مدرسۀ عالی سیاسی و حقوق به ‌‌انجام رسانید ، سپس به‌‌استخدام وزارت فرهنگ درآمد و چندی به‌‌ مشاغل ، ریاست تعلیمات و بازرسی اوقاف و ادارۀ نگارش و بازرس سیار در شهرستان‌ها ، پرداخت و در شهرستان‌ها به ‌‌ایجاد آموزشگاه‌‌ها و سایر مؤسسات فرهنگی اقدام کرد. حایری ، شاعری توانا بود. آثار وی: "دیوان" شعر حدود پنج‌‌هزار بیت؛ قسمتی از اشعار او تحت عنوان "برگ سبز" منتشر شده است؛ "کتابی در فلسفه"؛ "کتابی در تاریخ فلسفه و فلاسفه".