بلوچستان یادگار مطرود قرون

کمال‌الدین غراب نویسندۀ چهارمین سفرنامۀ این مجموعه، در روزهای پرتلاطم بعد از انقلاب و در ایام جنگ به بلوچستان سفر می‌کند. او مانند بسیاری از جوانان پرشور آن روزگار، مسئلۀ توجه به جامعۀ روستایی ایران را در اولویت اهداف آرمانی خود قرار داده و فرصت تحصیل در فرنگ را به همین دلیل کنار گذاشته است. آشنایی او با فعالین جهاد، او را نسبت به بلوچستان کنجکاو می‌کند و طرح سفر به آن سرزمین را با روزنامۀ کیهان در میان می‌گذارد. سفرنامه‌ای که از فروردین تا تیرماه 1363 در چند شمارۀ مسلسل روزنامۀ کیهان منتشر شده است.این کتاب پیش از این در روزنامه کیهان از فروردین تا تیرماه 1363 به چاپ رسیده است اما چاپ حاضر کاملا تجدیدنظر شده و بخش اول کتاب نیز کلا بازنویسی شده است. آهنگ تحولات اجتماعی و فرهنگی در بلوچستان از اواخر دهۀ چهل شتاب می‌گیرد. این شتاب در دهۀ پنجاه با تغییر در شاخص‌های جمعیت‌شناسی و دگرگونی فرهنگی در این منطقه قابل مشاهده و توصیف است؛ از یک‌سو روزبه‌روز بر جمعیت شهری بلوچستان افزوده می‌شد و از سوی دیگر تغییرات فرهنگی عمیق در جامعۀ بلوچ در حال وقوع بود. رشد جمعیت شهری سیستان و بلوچستان که در آخرین سرشماری 1345 به 17درصد رسیده بود، در آخرین سرشماری پیش از انقلاب در سال 55 به 26درصد رسید. جمعیت استان در اواخر دهۀ چهل بالغ بر 530 هزار نفر بوده است. سرزمین اسطوره ای با وسعت 7007 مایل مربع و خواستگاه نخستین تمدن های پیشرفته بشری. فاصله ی آن با مرکز استان 200 کیلومتر است و در ضلع شمال شرقی استان قرار دارد. در گذشته یکی از آبادترین مناطق ایران بوده و به انبار غله ی ایران شهرت داشته. در کتاب اوستا، یازدهمین سرزمینی است که اهورامزدا آفرید. همچنین زادگاه رستم دستان قهرمان حماسی شاهنامه فروسی است. در اساطیر ایران بنیان سیستان را به گرشاسب یکی از نوادگان کیومرث نسبت داده اند.