تاریخچه تعیین خطوط مرزی ایران و شوروی

تاریخچه تعیین خطوط مرزی ایران و شوروی به همراه تصاویر و خطوط مرزی که تا امروز پابرجاست.

پیش گفتار:
موقعیت سوق الجیشی ایران همواره در طول تاریخ مورد توجه قدرت های جهانی بوده؛ خصوصاً بعد از انقلاب صنعتی و نیاز به راههای جدید برای دست یابی به منابع و سرزمینهای حاصل خیز برای استعمار که نمونه بارز آن کشور هندوستان است. یکی از قدرتهای بزرگ استعماری که نگاه ویژه ای به این سرزمین داشت کشور روسیه بود. در قرن ۱۹م. روسیه موقعیت را مناسب دید و به بهانه ای به ایران حمله کرد که در نهایت منجر به بسته شدن قراردادهای مرزی گلستان و در ادامه ترکمنچای با ایران شد و این قراردادها باعث به وجود آمدن اختلافات مرزی با ایران از آن زمان تا انقلاب بلشویکی شد. پس از انقلاب بلشویکی کوششهایی برای به رسمیت شناختن مرزهای دو طرف انجام شد ولی به سرانجام نرسید و اختلافات تا جنگ جهانی دوم ادامه داشت. پس از پایان یافتن جنگ جهانی دوم، مسئله مرزهای ایران و شوروی مطرح شد. به همین دلیل در سال ۱۳۲۰ش، نخستین روابط ایران و شوروی در دستور کار قرار گرفت و در ۹ بهمن همین سال موافقتنامه ای به امضا رسید که بایستی بر مبنای ماده ششم آن، انگلیس و شوروی در مدت زمان شش ماه پس از پایان یافتن جنگ جهانی دوم نیروهایشان را از مرزهای ایران خارج می کردند تا اوضاع ایران به حالت عادی بر می گشت. نیروهای انگیس در موعد مقرر نیروهایشان را به سرعت از ایران خارج کردند اما شوروی که به مرزهای سرزمینی ایران و همینطور نفت شمال و استان آذربایجان ایران چشم دوخته بود، از خروج نیروهایش امتناع کرد و به دنبال سفر و مذاکرات قوام و سادچیکوف، قرار بر این شد تا شرکت نفتی مختلطی تشکیل شود و شوروی در ازای تشکیل این شرکت، نیروهایش را از ایران خارج کند و مرزهای دو کشور مشخص گردد. اما مجلس پانزدهم با این تصمیم موافقت نکرد و همین عامل موجب تیرگی روابط ایران و شوروی تا مرگ رهبر شوروی و کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ ش شد. از این تاریخ تا سال ۳۶ - ۱۳۳۵ش، روابط کمرنگ و نامنسجمی بین ایران و شوروی برقرار بود تا این که از اواسط دهه ی ۳۰۰ مراودات و روابط دو کشور در قالب روابط اقتصادی مرزی و فرهنگی شکل گرفت و مرزهای دو کشور مشخص گردید.