رفتارهای فرهنگی ایرانیان - قم

تهیه کننده: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، دفتر طرح‌های ملی

یافته‌های طرح پژوهشی فعالیت و مصرف کالاهای فرهنگی در مناطق روستایی استان قم

پیشگفتار:
یکی از دشواریهایی که سیاست گذار فرهنگی با آن روبرو است، کمبود اطلاعات از فعالیت های فرهنگی است. دامنه گسترده فرهنگ، در کنار انتظارات وسیع و فزاینده از سیاست گذار فرهنگی، افقی متنوع از فعالیت را رقم میزند. آنان که قدم به عرصه فرهنگ می نهند از یک سو با گرایشها و ارزشهای اجتماعی و از سوی دیگر با کالاهای فرهنگی سر و کار دارند. ناگفته پیداست که در این هر دو عرصه تا چه حد کمبود اطلاعات و آمار مانعی اساسی در برابر سیاست گذار است. نخستین ایده های تهیه اطلاعات و آمار از فعالیتهای فرهنگی از سالهای ۱۳۷۴ مطرح شد. با این حال چند سالی میباید می گذشت تا این فعالیت خصلتی فراگیر و ملی بیابد. اطلاعات هنگامی می تواند نقشی موثر در سیاست گذاری ایفا کند که با روشی قابل اعتماد گردآوری شود و فراگیر باشد؛ بدین معنا که داده ها تنها به چند شهر اصلی کشور محدود نشود و به عبارتی تصویری جامع از وضعیت فرهنگی کشور ترسیم کند و سرانجام آن که در طول زمان استمرار یابد تا تحولات و تغییرات فرهنگی را بتوان شناخت.
ایده انجام پژوهشهای ملی با چنین رویکردی در سال ۱۳۷۸ پذیرفته شد و در مفاد قانون برنامه سوم توسعه گنجانده شد. این پژوهشها در سه عرصه، وظیفه گردآوری داده های فرهنگی را عهده دار شدند.
طرح جامع آمارگیری فرهنگی با هدف گردآوری اطلاعاتی در زمینه امکانات فیزیکی و انسانی به اجرا در آمد. طرح پیمایش ارزشها و نگرشها با هدف شناخت نگرشهای مردم به محیط اجتماعی و فرهنگی اجرا شد و سرانجام هدف طرح پژوهشی فعالیت و مصرف کالاهای فرهنگی به رفتار خانوار در زمینه مصرف فرهنگ تجسم یافته پرداخت.
طرح پژوهشی فعالیت و مصرف کالاهای فرهنگی از نخستین پژوهشهای ملی در عرصه فرهنگ است که مطالعات اولیه آن در سال ۱۳۷۴ در چند شهر کشور اجرا شد و بر اساس تجربیات به دست آمده به صورتی ملی در سطح مراکز استانها انجام شد. در پایان جا دارد که از تلاش افرادی که در این تحقیق گسترده نقش داشته اند، تشکر کنم. کاری چنین بزرگ تنها در سایه همت مجموعه ای وسیع از افراد میسر است. از آقای دکتر احمد رجب زاده که در این سالها با حوصله و دقت علمی درخور، این پژوهش مهم را به پیش برده اند، تشکر می کنم. امید است کاربرد نتایج پژوهشها در عرصه عمل، سیاست فرهنگی را هر چه بیشتر به سوی تدبیر و کارایی سوق دهد.