مرگ وزیر مختار

از مقدمه:
آلکساندر سرگیویچ گریبایدوف مردی آزاده، شاعری محبوب و «یکی از چهره های عمده ادبیات اوائل قرن نوزدهم روسیه» بود. گریبایدوف، همچنین، مذاکره کننده عهدنامه ترکمن چای و سفیر یک قدرت بزرگ امپریالیستی قرن نوزدهم در ایران زبون و ورشکسته آن روز بود. بدین سبب میتوان به راحتی تصور کرد که مترجم ایرانی کتابی درباره چنین مردی، کاری مشکل و دل آزار در برابر داشته است. مشکل او این نیست که نویسنده که خود روسی است، درباره شخصیتی روسی نوشته است. خواننده بسیار زود درخواهد یافت که یوری تینیانوف، نه فقط بی داشتن غرض و خرده حساب این کتاب را نوشته بلکه حتی به قهرمانان واقعی رویدادهای کتاب خود یعنی ملت سرشکسته و گرسنه ایران، همواره مهر میورزد با آنکه «قهرمان» کتاب او گریبایدوف است و طبیعتاً اوست که صحنه را میگرداند اما آن کس که علاقه و محبت خواننده را بیش از هر کس دیگر جلب می کند الزاماً او نیست. حتی برعکس در تایید بی غرضی که نویسنده همین بس هیچ شخصیتی در کتاب به جذابیت و شیرینی عباس میرزا سردار ناکام ایرانی، توصیف نشده است. شاید تینیانوف درباره هیچکس به اندازه او عطوفت و دلبستگی نشان نداده باشد و عجیب نیست که صفحه های مربوط به عباس میرزا به نظر ،ما ظریف ترین زیباترین و عمیق ترین صفحه های کتاب حاضر است.
اما بهرحال وزیر مختار شخصیت اول است. و کتاب در وهله اول شرح حال اوست و خواننده و (مترجم) ایرانی چگونه میتواند او را جدا از عهدنامه «صلح» ترکمن چای ببیند و تصور کند؟ هر چند که رویدادهای قرن، نقش فردی کسی چون او را بر صحنه مغشوش و ملتهب سیاست ناچیز جلوه دهد و آنگونه که از کتاب بر می آید گریبایدوف بی آنکه خود بخواهد به قضیه عهد نامه کشانیده شده باشد.
از این رو، ترجمه کتاب حاضر مشکل و تردید آور بود. مترجم را وسوسه می کرد که بخشهای نخستین را، که شرح حال گریبایدوف به عنوان نویسنده ای روسی است کوتاه کند. گهگاه تلخی رویدادها را رقیقتر سازد و جزئیاتی از زندگینامه مردی را که چندان نمی بایست دوست داشته باشد حذف کند... اما چنین نشد کتاب بطور کامل ترجمه شده است...