متون طبری

ضمیمه ۱۵ دوفصلنامه آینه میراث

بخشی از دیباچه کتاب:
این مجموعه حاوی دوازده مقاله از کهن ترین آثار زبان طبری تا گویشهای زنده زبان مازندرانی ست. آنها را به چهار گروه می توان تقسیم کرد. گفتارهای اول و آخر از مقوله کلیات است. در «میرات مکتوب» زبان طبری کلیه آثار شناخته شده این زبان و مطالعات انجام شده به اجمال معرفی می شود. «جستار مازندرانی زبان است یا گویش؟» مباحثی از جامعه شناسی زبان و گویش شناسی تاریخی را به میان می آورد. مقالات دوم و سوم و چهارم ناظر بر آثار کهن طبری ست. این آثار به گویشهای گوناگون نوشته شده و شناخت درست از هویت هر یک زمانی به دست می آید که همه آنها مطالعه شده باشد آثار کهن را به دو دسته بخش میکنیم.
(الف) اشعار و عبارات و الفاظ طبری پراکنده در آثار فارسی، از سده های چهارم تا نهم هجری تمامی آثار شناخته شده در مقاله «بازیایی زبان طبری از ادبیات کهن» نقد و بررسی و لغات آنها استخراج شده است. مقاله «شش دوبیتی نویافته از طبری کهن» نیز متعلق به همین دسته است.
(ب) دسته دوم چند ترجمه و تفسیر قرآن و ترجمه کتابی عربی ست به زبان طبری از اینها جز اندکی مطالعه نشده و هنوز در آغاز راهیم به تازگی عکس دو ترجمه طبری قرآن در اختیار نگارنده قرار گرفت مطالعه این گنجینه ارزشمند کار ماهها و سالهاست اما چون نمی خواستم مجموعه حاضر از چنین نمود مهمی از زبان طبری یکسره نهی باشد به مصداق «ما بدرک کله لا یترک کله»، حاصل مطالعه ای اجمالی از یکی از منون را در اختیار متخصصان زبانهای ایرانی می گذارم.
۳. چهار مقاله بعدی حاصل مطالعه در متونی ست که در سده سیزدهم هجری یا نوزدهم میلادی به توسط خاورشناسان گردآوری شده است. این مقالات کوتاه شده اصل انگلیسی آنهاست که در سالهای اخیر در مجلات اروپا منتشر کرده ام. امتیاز تحریر فارسی در آن است که در کنار آوانگاری و ترجمه اصل متن نیز منتشر میشود. از این گذشته خطاهای چاپ اول نیز اصلاح شد.
۴. مقاله های نهم و دهم و یازدهم ناظر بر متون معاصر است. چند متن از گویش ولاترو که آن لمبتون گردآورد و در مجموعه ای منتشر کرد اکنون پس از هفتاد سال مورد بررسی روشمندانه قرار میگیرد. به همین نحو دستور زبان افتری، از روی عباراتی که صادق کیا گردآورد و یادداشتهای مختصر گئورگ مورگنشترنه استخراج می شود. افتری اگرچه مازندرانی نیست، باری از خویشاوندان نزدیک آن در خانواده گویشهای حوزه خزر است. مقاله بعدی آوانگاری و ترجمه یکی از متون مازندرانی ست که نگارنده با همکاری همسرش در سالهای اخیر گرد آورده و پاره ای را به زبان انگلیسی منتشر کرده اند با درج این مقالات در این مجموعه دامنه زمانی متون را به امروز می رسانیم.
بنابراین، نمونه هایی از همه دوره ها و نوعهای ادبی زبان طبری در مجموعه حاضر نقل شده است. مقالات دوازده گانه در حکم فصول پیوسته یک کتاب نیست بلکه هر یک گفتاری ست مستقل و بنابراین ممکن است از تکرار و تناقض خالی نباشد...