گزارشهای سالانه سر پرسی کاکس، سرکنسول انگلیس در بوشهر

به کوشش: عبدالکریم مشایخی

گزارشهای سالانه سر پرسی کاکس، سرکنسول انگلیس در بوشهر (۱۹۱۱ - ۱۹۰۵ م. ۱۳۲۹ - ۱۳۲۳ ه.ق)

از مقدمه کتاب:
"گزارشهای سالانه سرپرسی کاکس" عنوان مجموعه گزارشهای کنسولگری بریتانیا در بوشهر است که کتاب اول آن تحت عنوان "جنگ جهانی اول در جنوب ایران در فاصله سالهای ۱۳۳۹۰ / ۱۳۳۳ ه. ق ۱۹۲۰ / ۱۹۱۴ م" به همت مترجم دانشمند جناب آقای کاوه بیات به مناسبت کنگره بزرگداشت هشتادمین سال شهادت رئیس علی دلواری در سال ۱۳۷۳ ه ش به چاپ رسید.
کتاب حاضر، گزارشهای کنسولگری انگلیس در فاصله سالهای ۱۳۲۹ - ۱۳۳۳ هـ . ق - ۱۹۱۱ / ۱۹۰۵ م میباشد که این گزارشها توسط سرپرسی کاکس سرکنسول انگلیس در بوشهر که مدت ۱۰ سال وظيفة نمایندگی سیاسی مقیم بوشهر را به عهده داشت، فراهم گردیده است. قدر مسلم این گزارشها یکی از مهمترین منابع مطالعاتی تاریخ معاصر ایران در آغازین سالهای انقلاب مشروطه در جنوب کشورمان و به ویژه بوشهر میباشد. اگر چه همانگونه که در مقدمه دوست ارجمندم آمده، گزارشهای ماژور کاکس خالی از شائبه جانبداری نیست، لیکن در بررسی تطبیقی اینگونه نوشتارها با دیگر اسناد و مدارک تاریخی برای پژوهشگران تاریخی دستیابی به تصویر واقعی از رخدادهای سیاسی و اوضاع اقتصادی یکی از حساس ترین فرازهای تاریخ معاصر جنوب ایران، امری متیقن و مسلم به نظر می رسد. کاکس در زمینه چگونگی روند شکل گیری مشروطیت در بوشهر، لنگه، بندر عباس، لارستان و ... و نقش شخصیت های عالم و برجسته ای چون آیت الله سید عبدالحسین لاری و سید مرتضی مجتهد اهرمی علیه استبداد محمد علیشاهی و خودکامگی حکومت مرکزی اطلاعات ارزشمندی به خوانندگان عرضه می دارد...