کشف الابیات خمسه نظامی گنجوی

گردآورنده: گیتا اشیدری

مخزن الاسرار، لیلی و مجنون، خسرو و شیرین، هفت پیکر، اسکندرنامه

کشف الابیات خمسه فهرست الفبایی ابیات پنج گنج یا پنج منظومه نظامی گنجوی است. حکیم جمال الدین ابومحمد الیاس بن الیاس بن یوسف زکی بن موید، مشهور به نظامی گنجوی از استادان مسلم زبان و شعر فارسی است که داستان سرایی بویژه داستانهای بزمی را در شعرفارسی به حد اعلای تکامل رسانید. حاصل عمرش خمسه یا پنج گنج است که شهرت جهانی دارد. این کتاب را بارها سخن پردازان پس از وی مورد تقلید قرار داده اند. علاوه بر خمسه، دیوان قصاید و غزلیات هم دارد که از نظر شهرت به پای خمسه نمی‌رسد.خمسه شامل پنج منظومه است که عبارتند از: مخزن الاسرار که در ۲۲۶۰ بیت در بحر سریع به نام بهرامشاه بن داود در حدود سال ۵۷۰ ق ساخته شده است؛ خسرو و شیرین مشتمل بر ۶۵۰۰ بیت در بحر هزج که به نام اتابک شمس الدین محمد جهان پهلوان بن ایلدگز سروده شده است؛ لیلی و مجنون مشتمل بر ۴۷۰۰ بیت در بحر هزج که نام شروانشاه ابوالمظفر اخستان بن منوچهر ساخته شد و در حدود سال ۵۸۸ ق به پایان رسید؛ هفت پیکر یا بهرامنامه یا هفت گنبد، مشتمل بر ۵۱۳۰ بیت در بحر خفیف که به نام علاءالدین کرپ ارسلان در ۵۹۳ ق ساخته و به وی تقدیم شد؛ اسکندرنامه که شامل دو قسمت و مشتمل بر ۱۰۵۰۰ بیت است که قسمت نخستین را شرفنامه یا مقبل نامه یا اسکندرنامه بری و دومین قسمت را اقبال نامه یا خردنامه یا اسکندرنامه بحری نامیده است. نظامی قسمت نخستین را به نام اتابک اعظم نصره الدین ابوبکر بن محمد جهان پهلوان و قسمت دوم را به نام عزالدین ابوالفتح مسعود بن نورالدین ارسلان سروده است.