روایات تفسیری در کلام امام صادق (ع)

برگرفته از مسند امام صادق علیه‌السلام

از معصومان در تفسیر و توضیح آیات قرآن، روایات فراوانی به دست ما رسیده است. در این میان، روایات منسوب به امام جعفر صادق (ع) در مقایسه با دیگر معصومان (ع) از تعداد بیشتری برخوردار است. نویسنده این مقاله، با استفاده از مجلدات ششم و هفتم و هشتم کتاب مسند الامام الصادق (ع) اثر استاد عزیزالله عطاردی به بررسی این روایات و گونه‌های آن پرداخته است و روایات تفسیری امام صادق (ع) را تحت ۱۰ عنوان تقسیم‌بندی کرده است که عبارت‌اند: شرح واژگان، شرح مفاد کلمه، شرح جمله و مفاد کلمه، زدودن شبهه و تصحیح بدفهمی نسبت به قرآن، تاویل آیات، تعیین مصداق و مصادیق، تبیین معارف اعتقادی، توجه به پیام و اهداف تربیتی، توضیح قصص قرآن، توجه به لایه‌های باطنی.
از امام صادق (ع) روایات فراوانی از طریق منابع حدیثی شیعه دربارهٔ تفسیر قرآن نقل شده است. با چنین نوشته و سخن‌هایی از تفسیر امام صادق (ع) مواجه هستیم و آنچه مدنظر این نوشته است روایاتی است که در مجامع روایی شیعه نقل شده و آقای عطاردی با ترتیب رایج با عنوان کتاب تفسیر در مسند الامام صادق نقل کرده است.
این روایات شامل مطالبی است که به طور مشخص آن حضرت از پیامبر (ص) و امام علی (ع) و امام باقر (ع) نقل کرده یا حضرت بدون اسناد، آن را بیان می‌کند، این روایات شامل سه بخش است: روایاتی که در باب جایگاه و فضلیت قرآن رسیده و مسلمانان را به تحفظ، انس و تدبر قرآن تشویق می‌کند و اهمیت قرآن را در زندگی نشان می‌دهد؛ روایاتی که در موضوعات علوم قرآنی مانند ناسخ منسوخ، محکم و متشابه، اسباب نزول، جمع قرآن و خواص قرآن رسیده است و دستهٔ آخر، روایاتی است که در تفسیر آیات رسیده و به ترتیب سوره‌ها و آیات طبق مصحف شریف تنظیم شده است.
نویسنده در این مقاله بر آن است تا میراث تفسیری آن حضرت را توصیف و تحلیل کند و ویژگی‌ها و گونه‌های تفسیر امام صادق (ع) را شرح دهد و در هر قسمت نمونه‌ای از روایات تفسیری را نقل کرده و اهمیت آن را در توسعه مفهومی و بازکردن فضای کشف معانی ذکر کند پیش از ورود در سخن لازم است نکاتی کلی یادآوری شود.