بررسی تطبیقی رسیدگی در دادگاه کیفری یک و دادگاه کیفری دو در نظام قضایی ایران

برخلاف دادسرا به عنوان نهاد انجام دهنده تحقیقات مقدماتی که نقش آن‌ها جمع کردن و ارزیابی دلایل و تصمیم گیری بر اثر این بررسی است، در مورد اینکه فرستادن متهم برای قضاوت واقعی به دادگاه مناسب است یا خیر، دادگاه به عنوان مرجع (رسیدگی) در ماهیت دادرسی جزایی که در محضر آن پرونده از طرف (دادستان با صدور کیفر خواست، یا قرار جلب به دادرسی توسط قاضی دادگاه یا بیان ادعای شفاهی دادستان یا مستقیم بودن کیفر خواست) مطرح می شود که (دادگاه نیز) بعد از محاکمه رأی می دهد به .. محکومیت به یک مجازات، برائت یا حتی معافیت از مجازات و همچنین دادگاه های کیفری در مورد دعوی خصوصی، که ممکن است در محضر آن‌ها اقامه شود رأی می دهند.بنابراین دادسرا نهاد انجام دهنده تحقیقات مقدماتی است و دادگاه به عنوان مرجع رسیدگی است.
آیین دادرسی کیفری جلوه گاه تقابل میان «امنیت» و «آزادی»، به تعبیر دیگر، صحنه چالش میان حفظ نظم و امنیت عمومی، و حراست از حقوق بشر و آزادی های فردی است. «حق دادرسی کیفری»، و به عبارت دیگر «حق دادرسی منصفانه»، چه از منظر جامعه نگریسته شود و چه از دیدگاه متهم مورد ملاحظه قرار گیرد، در هر حال، ضامن و پشتیبان کلیه حقوق و آزادی هایی است که از مرحله شروع تحقیقات مقدماتی در مورد یک عمل مجرمانه تا زمان اجرای حکم کیفری، باید مورد احترام تمام مراجع ذیربط قرار گیرد. به‌واقع، آیین‌دادرسی کیفری خط بطلانی بر این تئوری است که هدف وسیله را توجیه می کند و مقامات قضایی در حراست از نظم و امنیت عمومی از هر قید و بندی رها هستند.
آئین دادرسی کیفری یکی از رشته‌های مهم علوم جنایی است که به مطالعه سازمان و تشکیلات مراجع قضایی و نحوه رسیدگی آن‌ها می‌پردازد. در یک تعریف ساده می‌توان گفت که آئین دادرسی کیفری مجموعه اصول ومقرراتی است که برای کشف جرم، تعقیب متهم و تحقیق از او، تعیین صلاحیت و روش کار مراجع تحقیق و حکم و همچنین تجدیدنظر از تصمیمات آن‌ها و سرانجام چگونگی اجرای احکام کیفری وضع شده است. در ماده یک قانون آیین دادرسی کیفری با هدف ارائه تعریفی جامع از این عنوان، آمده است: «آیین دادرسی کیفری مجموعه مقررات و قواعدی است که برای کشف جرم، تعقیب متهم، تحقیقات مقدماتی، میانجیگری، صلح میان طرفین، نحوه رسیدگی، صدور رأی، طرق اعتراض به آراء، اجرای آراء، تعیین وظایف و اختیارات مقامات قضایی و ظابطان دادگستری و رعایت حقوق متهم، بزه دیده و جامعه وضع می‌شود.
قانون آئین دادرسی کیفری، از مهم ترین قوانین پایه ای و اساسی و شکلی هر کشور بوده که بخش مهمی از نظم عمومی کیفری و عدالت کیفری از طریق این قانون اجرا می شود. مقررات نظام دادرسی و سازمان قضایی و آیین دادرسی کیفری در ایران، طی سه دهه گذشته، چندین بار دچار تغییرات و دگرگونی کلی شده است. آیین دادرسی کیفری شاخه ای از حقوق عمومی داخلی است و سازمان و طریقه‌ای از کشف جرم و تعقیب آن و اجرای جرم را مورد برسی قرار می‌دهد یعنی در واقع اتصالی ایجاد می کند بین جرم و مجازات؛ لازمه تاریخ انجام جرم تا اجرای مجازات تشریفاتی را دارد؛ این تشریفات بر عهده آیین دادرسی کیفری است.
به‌طور کلی، آیین دادرسی کیفری دو هدف را دنبال می‌کند: یکی اعاده نظم لطمه دیده از جرم از طریق سازماندهی نهادهای عدالت کیفری، و دیگری حفظ حقوق و آزادی های اساسی افراد از طریق تنظیم واکنش جامعه در برابر بزهکاری. این دو هدف به یک اندازه اهمیت دارند و ایجاد تعادل میان ان دو و وضع قوانینی در جهت نیل به هر دو، هدف واحدی است که در آیین دادرسی کیفری دنبال می شود؛ نه باید به نام تأمین امنیت و نظم عمومی، حقوق دفاعی متهم را نادیده گرفت و نه باید به عنوان حمایت از حقوق و آزادی های فردی از حفظ نظم عمومی غفلت ورزید. قانون جدید ایین دادرسی کیفری با در هم آمیختن تجارب داخلی و آموزه های نوین الهام گرفته از حقوق خارجی، قانونی به مراتب بهتر از قوانین قبلی است که در آن هم نهادهای دیرین تجربه شده در کشور و هم نهادهای برگرفته از اندیشه های نو در این حوزه، دیده می‌شود.