قرارداد فرانشیز در حقوق تجارت بین‌الملل

حفظ موقعیت در بازار بویژه در میان مصرف کنندگان و عقب نماندن از رقبای تجاری مستلزم ارائه کالا یا خدمات با کیفیت بالا و قیمت پایین است همین عوامل جذب کننده مشتریان نیز هست. کیفیت و شکل خاص کالا و خدمات، محصول بهره مندی از فناوری جدید است این کالا یا خدمات با علامت و یا نام خاصی ارائه می شود که مشتریان به آن آشنایی می یابند و این شناخت ممکن است ماحصل سالها تجربه و تلاش باشد قاعدتا بنگاه ها اگر تمام این امکانات را داشته باشند برای فعالیت خود ایجاد رقابت نمی کنند اما توسعه و رشد این فعالیت منافاتی با رقابت ندارد. از طرف دیگر تجار برای اینکه همزمان در نقاط مختلف فعالیت کنند نیازمند ابزارهایی هستند. فرانشیز به عنوان یک شیوه توسعه تجارت و افزایش حوزه و حجم فعالیت و در نهایت سود است که در قالب یک قرارداد صورت می گیرد بدین صورت که یک طرف به عنوان صاحب امتیاز تجارتی که در حوزه کالا، خدمت و فعالیت تولیدی فعال بوده و با بهره گیری از دانش فنی و اسرار تجاری در حوزه فعالیت خود با ارائه کیفیت بالا مشتریان زیادی را به خود جلب کرده و مشتریان نسبت به او شناخت دارند، امتیاز بهره گیری از این سیستم را با قید داشتن حق نظارت بر اجرا، رعایت یکنواختی از سوی گیرنده، درج علامت تجاری بر کالا و خدمات و پرداخت عوض مالی واگذار می کند و گیرنده که بدنبال سرمایه گذاری از طریق کسانی است که سرمایه و شهرت داشته باشند وارد شبکه ای از فرانشیز گیرندگان که تحت پشتیبانی دهنده است می شود و سرمایه خویش را با شهرت فرانشیز دهنده ترکیب کرده و تجارت موفقی را آغاز و ادامه خواهد داد و در کمترین زمان تجارت پر رونقی را اداره خواهد کرد و از این طریق می تواند دسترسی صاحب امتیاز را به بازار هایی که پیش از این به دلیل عدم آشنایی وی به محل امکان نداشت میسر سازد اما همیشه اینگونه نیست و استفاده از فرانشیز برای سرمایه گذاری با تمام مزایای که دارد ممکن است معایبی نیز داشته باشد و سیستم را در معرض خطر قرارداده و موجبات تنزل شهرت و رونق را فراهم کند درست است که استفاده از علامت تجاری در فرانشیز مهم است و در نگاه اول شاید با قرارداد لیسانس علامت تجاری یکی به نظر آید اما اینگونه نیست و با دانش فنی و اسرار تجاری، فرانشیز را به فناوری و حقوق مالکیت فکری مرتبط می کند در واقع قراردادها معمولا بر سه محور کالا، خدمات و مالکیت فکری منعقد می شوند. انتظارات قراردادهای مطرح حول محور مالکیت فکری معمولا بر سه نوع است ۱-انتقال این حقوق ۲- فراهم ساختن امکان استفاده با حفظ مالکیت ۳- فراهم ساختن امکان استفاده با حفظ مالکیت با این قید که قبلا مورد استفاده قرار گرفته و به موفقیت رسیده است. نوع سوم از این دسته بندی با عنوان قرارداد فرانشیز شناخته شده و به طور خاص پس از ظهور و اهمیت یافتن حقوق مربوط به علائم تجاری رواج یافته است. قرارداد های انتقال تکنولوژی به دو دسته حقوقی و تجاری تقسیم شده است و فرانشیز از جمله قرارداد های تجاری است که در آنها تجارت در اولویت است و عمدتا با اهداف بازاریابی منعقد میشوند و انتقال فناوری ضمن موضوعات تجاری مطرح می شود و اگر هم صورت گیرد در سطح بنگاه خواهد بود. در سالهای اخیر نظریات جدیدی در خصوص قراردادها مطرح شده که فرانشیز یکی از قرارداد هایی است که محل اجرا و طرح این نظریات است از جمله حسن نیت و همکاری که به واقع فرانشیز بدون آنها بی روح خواهد بود و از دل آنها تعهدی پیش از قرارداد بر فرانشیز دهنده بار می شود که اطلاعات راجع به تجارت خود را به متقاضی ورود در شبکه ارائه کند در واقع این تعهد اوج حسن نیت و همکاری را به تصویر می کشد. طرفین با انعقاد این قرارداد متعهد اجرای تعهدات متنوعی میشوند که برای دو طرف حساسیت بالایی دارد و برای موفقیت طرفینی اجرای آنها نیازمند دقت مساعی زیادی است و آزمون و خطا نمی پذیرد عمده این تعهدات مربوط به حقوق مالکیت فکری می شود و ماهیت برخی موضوعات مالکیت فکری به گونه ای است که تعهدات پس از قرارداد هم دامنگیر طرفین است مثلاٌ افشا فنون و اسرار تجاری بعد از انقضا قرارداد نیز بر اساس حسن نیت و تعهد قراردادی الزام فرانشیز گیرنده را دارد تعهدات دیگر بیشتر مربوط به نحوه اجرای تجارت است که در این بخش نظارت فرانشیز دهنده که یک اصل کلی حاکم بر فرانشیز است که بر روی اجرای تعهدات فرانشیز گیرنده سایه افکنده و فرانشیز گیرنده آزادانه و دلخواه نمی تواند انجام تعهد کند و برای حق نظارت فرانشیز دهنده احترام گذاشته و همکاری نماید از طرف دیگر فرانشیز دهنده نیز از این حق نباید به عنوان ابزاری برای سوء استفاده سود جوید.