جایگاه نامزدی در قانون ایران

موضوع نامزدی یکی از مباحث حقوق خانواده است که در خصوص شرعی بودن و آثار و احکام مترتب بر آن نظرات مختلفی ارائه گردیده است در حقوق موضوعه (قانون مدنی) قانونگذار ما نامی از این نهاد یا تأسیس برده و آثار و احکامی را از آن نفی نموده است و به عبارتی وجود واقعی این نهاد را تأیید کرده است در قانون مدنی تعریفی از نامزدی نشده است ولی مسلماً به مرحله ای قبل از ازدواج اطلاق می گردد و در اصطلاح عرف، نامزدی به موردی گفته می شود که از طرف مردی نسبت به زنی خواستگاری صورت پذیرد که بعداً با او ازدواج نماید. از منظر فقه، تأسیسی بنام نامزدی، جایگاه شرعی ندارد در حقوق اسلام همیشه تصور گردیده که دو نفر زن و مرد یا رابطه زوجیت بین آنها برقرار است یا خیر. اگر این رابطه فی نفسه‏ی موجود باشد، این دو نسبت به همدیگر زوج و زوجه شرعی تلقی می گردند و تمامی آثار ازدواج از جمله بهروره های جنسی نیز به صورت مشروع از یکدیگر ممکن می شود و اگر صیغه عقد شرعی به طور صحیح بین دو نفر ادا نشود دو نفر نسبت به همدیگر بیگانه محض می باشند و هیچ اثری از آثار ازدواج بین آنها پدید نمی آید و هرگونه رابطه جنسی قبل از اجرای صیغه غیر مشروع می باشد به عبارتی در شرع مقدس برقراری روابط آزاد به بهانه نامزدی تأکید احرام و منع شده است اما علیرغم این اوصاف بررسی این دوره از لحاظ حقوقی مهم می باشد بویژه آنکه در حقوق ایران تجزیه و تحلیل مسایل حقوقی این دوره به صورت موسع بالاخص از لحاظ فقهی صورت نگرفته است. فلسفه وجودی دوران نامزدی این است که طرفین از روحیات و اخلاقیات یکدیگر شناخت پیدا نموده و ضمن آشنایی با افکار و بینش همدیگر در مورد زندگی آینده خود تسلیم بگیرند. نامزدی بعنوان یک پیش قرارداد عقد نکاح تلقی می گردد اگر نامزدی منتهی به وقوع عقد نکاح گردد پرسش چندانی از حیث حقوقی قابل مطرح نخواهد بود و یک نامزدی مجاز از دیدگاه اسلام می باشد چرا که نامزدی مجاز در اسلام چنین تعریف گردیده است : نامزدی، جایز و ضروری است و آن عبارت است از فاصله ای که میان عقد شرعی و قانونی با مراسم عروسی برقرار می شود. و فرصت کافی به دختر و پسر می دهد تا بعد از عقد رسمی و قبل از عروسی از همدیگر شناخت بیشتری کسب کنند. نامزدی به این معنی از منظر فقه و اسلام کاملاً جایز و لازم است. نامزدی از مرحله شروع رابطه طرفین برای انتهای نامزدی شامل مراسم آشنایی طرفین و جلسه انعقاد نامزدی و تشریفات احتمالی آن به همراه بررسی اجمالی شرایط صحت نامزدی و ماهیت حقوقی آن و اراده و اختیار طرفین در جریان آن تا حدود روابط کیفیت و روابط طرفین و آثار حاکم بر توافق صورت گرفته و منتج شدن آن به عقد و ازدواج را شامل می گردد. آنچه که در این میان مجهول و شبهه ناک هست این که آیا آنچه در عرف از آن بعنوان نامزدی یاد می شود با آنچه که در شرع و قانون آمده است مطابقت دارد و یا نه و آیا قانون از فقه شیعه گرفته است یا از فقه اهل سنت و با سایر مذاهب چه ارتباطی به لحاظ شباهت و تفاوت دارد و ابهام بیشتر مسئله در این است که عرف جامعه نمی تواند این دو را با هم دیگر جمع کرده و تفاوتها را شناسایی نماید. از طرف دیگر در کشورهای خارجی یک دوره دوستی قبل از ازدواج وجود دارد که دارای یک سری آزادی در روابط اجتماعی و شخصی است که شباهتهای و تفاوتهای با نامزدی دارد که لازم است این موارد از هم دیگر تفکیک شود تا ابهامات متخصصان و عوام مرتفع گردد.