توسعه تجارت بین‌المللی به واسطه حمل و نقل دریایی

در مبحث حمل¬ونقل دریایی با سه محورکالا، شناور و بندر روبرو هستیم. و رابطه¬ای که بین کالا و شناور برقرار می¬شود بدینگونه است که، یا شناور به دنبال کالا می¬رود و یا کالا در جستجوی شناور است. در میان این دو، بندر واسطه¬ای است که، کالا و شناور را به مقصود خود که حمل از نقطه¬ای به نقطه دیگر است، برساند. پروسه حمل¬ونقل دریایی متشکل از زیربناها، مسیرهای آبی، ناوگان، تجهیزات ناوبری و پرسنل فنی و اداری است. و برای اینکه این سیستم موفق عمل نماید، نیاز به شناخت صحیح و تلاش مشترکی از سوی برنامه¬ریزان، مهندسان، اقتصاددانان، جغرافی¬دانان، حقوقدانان و متخصصان مرتبط دارد.حمل¬ونقل دریایی با اختصاص بیشترین سهم تجارت بین¬المللی به خود به لحاظ ویژگیهای خاص، نقش اساسی در اقتصاد ملی کشورهای صاحب دریا و مرز آبی و همچنین کشور ما ایران دارد. نتایج نشان داده است، کشورهایی که بنادر خود را به¬روز کرده و با پیشرفت تکنولوژی حرکت کرده¬اند، تبدیل به بنادر هاب در منطقه و یا در سطح جهان شده ، ضمن اینکه پرترافیک¬ترین بنادر نیز به حساب می¬آیند. اقتصاد کشورهای پیشرو در حمل¬و¬نقل دریایی از جمله سنگاپور و چین و.به سرعت پیشرفت کرده بطوریکه شاید بتوان گفت این امکان وجود دارد که این قبیل کشورها بتوانند بیش از پنجاه درصد اقتصادشان را بر صنعت حمل¬¬ونقل دریایی متمرکز کنند. جهانی¬شدن و داشتن سهم بیشتری از تجارت جهانی اقتصادی پویا را به ارمغان خواهد داشت.بررسی عوامل موثر در موقعیت خطوط کشتیرانی شناخته شده در سطح بین¬المللی نشان دهنده شناخت مدیران آن کشور از اقتصاد جهانی و بهره¬گیری از پتانسیل و سود سرشار خدمات است. قوانین مطلوب ملی کشورها در راستای حمل¬ونقل گواه انسجام آن کشور در میان دست اند¬کاران حمل¬ونقل و دیدگاه اقتصادی و بهره¬برداری از ظرفیتهای موجود است. تشریح چالشهای موجود در حمل ونقل دریایی ایران نشان می¬دهد ناوگان کشتیرانی ایران دارای توانمندیهای خاص خود است و میتوان با برنامه-ریزی صحیح و مدیریت کارآمد در ابعاد مختلف همچون مسایل قانونی و حقوقی، گمرک و تعرفه، بیمه و با توجه به موضوع توسعه تجارت پایدار به قطب منطقه (خاورمیانه ) تبدیل شد. قرنهاست که از تاریخ دریانوردی و استفاده از راههای آبی می¬گذرد و با وجود ازدیاد و توسعه راههای زمینی و برقراری خطوط هوایی و اکتشاف وسایل جدید ارتباطی و تهیه انواع مواد سوختی ارزان و متنوع نه تنها از اهمیت راههای آبی کاسته نشده، بلکه آمارهای موجود نشان می¬دهد که طی بیست سال اخیر حجم حمل¬و¬نقل دریایی در بعضی کشورها به چهار برابر افزایش یافته است، همچنین در کشتی¬سازی و ابداعات و ابتکارات صنایع دریایی پیشرفتهای قابل¬توجهی صورت گرفته است. بهینه¬سازی و بروزرسانی زیربناهای حمل¬ونقل دریایی و بکارگیری تکنولوژی و استفاده از فن آوری جدید در ناوگان دریایی و تجهیزات ناوبری و تدوین قوانین و مقررات و کنوانسیونهای مختلف دریایی از سوی سازمانهایی چون سازمان ملل متحد، کنفرانس توسعه و تجارت سازمان ملل و سازمان جهانی تجارت گواه این مطلب است که حمل¬ونقل دریایی هرروز در حال تغییر و رو به پیشرفت و توسعه است.مصرف نیز همچون تولید در جهت جهانی¬سازی در حال حرکت است. افق صنعت به خارج از مرزها و از دیدگاه بین¬المللی فقط به دنبال کالا به صورت مواد خام و محصول نهایی نیست، بلکه به عواملی بهتر و ارزانتر می¬اندیشد. در واقع باید گفت، در تقسیم بین¬المللی کار فقط امکان تولید مد نظر نیست بلکه فرآیند ساخت وتولید هر محصول نیز در این تقسیم¬بندی می¬آید. نظامهای تولیدی چندملیتی همچنان در حال تزاید است. واحدهای تولیدی مجزا که گاه در بین دو کشور مستقرند، هریک بخشی از اجزا خاصی از یک کالا را تولید می¬کنند و کالای نهایی از مونتاژ این اجزا که هریک در گوشه¬ای از جهان تولید شده¬اند، حاصل می¬شود. این شکل از تحول بیان¬کننده فرآیندی جهانی است که شاکله فعالیتهای اقتصادی را در سطح جهان دچار تغییر کرده است . امروزه کشورهای صنعتی بیش از نیمی از کالاها و محصولاتشان را از طریق خرید یا فروش اجزا ساخته شده در کشورهای دیگر تولید می¬کنند. بازار مصرف نیز در جهت جهانی¬سازی حرکت می¬کند. در کشورها انواع کالاهای تولید ملی و کالاهای وارداتی از دیگر کشورها، توسط مردم خریداری می¬شود و کالاهای وارداتی دیگر منحصر به موارد خاصی نیستند( مانند خودرو). مردم در حال حاضر امکانات وسیعی در دسترسی به اطلاعات بازار و انواع کالارا در اختیار دارند و با توجه به وجود منابع مختلف می¬توانند ابتدا مقایسه، سپس خرید نمایند و این موضوع، سدهای انحصار و انحصاری کردن کالا را دچارتزلزل کرده است. به واقع تولید و مصرف جنبه جهانی یافته، رقابت بین تولیدکنندگان را افزایش داده و توجه آنها را به سمت کنترل و کاهش هزینه های تولید، حمل¬ونقل و بازاریابی صحیح متمرکز کرده است . باید گفت کشورها در پی کسب سهم بیشتری ازبازار جهانی تجارت هستند. درچرخه جهانی شدن تولید و مصرف که رقابت بین¬المللی را به همراه داشته، حمل¬ونقل و هزینه های آن اهمیت بیشتری پیدا کرده است. در حقیقت اگر یک محصول در بازار بین المللی، محصولی رقابت پذیر باشد، چرخه تولید و خدمات مربوط به آن نیز رقابت¬پذیر خواهد بود، یعنی از مواد خام تا حمل ونقل و.. باید ضمن برخورداری از کیفیت با داشتن صرفه اقتصادی به میدان بیایند . از عوامل بسیار مهم در این رقابت بین¬المللی، توجه به بخش خدمات در صنعت حمل¬ونقل دریایی، بنادر و خدمات بندری است. حضور بنادر پیشرفته و کارآمد بخش تفکیک¬ناپذیر یک سیستم حمل¬ونقل قدرتمند را تشکیل می¬دهد. از آنجایی که حمل¬ونقل دریایی از نتایج تجارت بین¬المللی است. هر تغییری در تجارت بین¬المللی بر حمل-ونقل نیز اثر می¬گذارد که آن اعم است از تغییرات اقتصادی، تغییر در فناوری و تغییرات سیاسی (به طورمثال ظهوراتحادیه اروپا، توافقنامه تجارت آزاد بین آمریکا، مکزیک و کانادا، بازشدن درهای اقتصاد چین به روی کشورهای غربی و آسیای میانه، توسعه همکاری اتحادیه ها در کشورهای جهان سوم و..) مجموعه آنچه ذکرشد، به طور قطع بر تجارت بین¬المللی و توسعه آن از رهگذر حمل¬ونقل دریایی اثرگذار خواهد بود.
تجارت جهانی و به تبع آن حمل¬ونقل دریایی موجب تغییر، پیشرفت و توسعه بنادر می¬شود. تولید، تجارت و حمل¬ونقل، فاکتورهایی مجزا از هم نیستند که به صورت منفرد بررسی شوند، بلکه تمامی این عوامل در یک سیستم یکپارچه و واحد بهم پیوند خورده، مورد بررسی قرار می گیرند و ما را به این واقعیت نزدیک می¬کنند که بنادر فعلی وظیفه¬شان بسیار فراتر از وظایف سنتی تخلیه و بارگیری کشتی است، و فعالیتی مستقل ازآنچه برتولید، تجارت وحمل¬ونقل اثرگذار است، انجام نمی¬دهند. بنادر به عنوان مبادی و مقاصد کالای حمل شده توسط کشتی¬ها می¬بایست، تلاش ویژه¬ای را در جهت ارایه خدمات موثر و کارآ با حداقل هزینه و در کوتاهترین زمان ممکن به کار گیرند. چگونگی یک بندر پیشرفته وتوصیف آن و معرفی این دسته از بنادر در سطح جهان و نقش آنها به عنوان تسهیل¬کنندگان فعالیت بازرگانی در سطح بین¬المللی، باید مورد بررسی قرار گیرد . بررسی این موضوع که بنادر با امکانات و ظرفیت بالا چه میزان سهمی در جذب تاجران خارجی دارند. قوانین و کنوانسیونهای مرتبط با حمل¬ونقل دریایی و مسایل حقوقی مرتبط و میزان اهمیت این موضوع در سازمانهای بین¬المللی بیانگر توجه تجارت جهانی در توسعه این بخش است. همچنین بررسی چالشهای موجود بر سر راه حمل¬ونقل دریایی بین¬المللی و توسعه تجارت در جهان ودر کشور عزیزمان ایران اهداف این کتاب را تشکیل می¬دهد.