راهنمای نگارش پایان نامه

پایان نامه آخرین مرحله از فعالیت یک دانشجو در مقطع رشته تحصیلی بوده و آخرین نمره ای که فرد در دانشگاه کسب می کند، خواهد بود. با مطالعه پایان نامه یک دانشجو می توان متوجه شد که وی تا چه اندازه روی محتوای دروسی که در طول تحصیل خوانده، تسلط پیدا کرده و تا چه اندازه اصول روش تحقیق (Research methodology)، اصول طراحی مساله (Research questions)، پیدا کردن گپ های تحقیقاتی (Research gaps) و اصول منبع یابی (Referencing) را می داند.
تمام مهارت های علمی، تحقیقاتی و مطالعاتی که دانشجو در طول دوران تحصیلی در مقطع مربوطه فرا گرفته است را می توان تا حدودی در پایان نامه وی مشاهده نمود و به قابلیت های علمی و تجربی او پی برد.
قطعا پایان نامه ای که با اشکالات ویراستاری، پرداخت های سطحی و معمولی به سوالات تحقیق و عدم رفرنسینگ حرفه ای و جدید به منابع علمی آکادمیک (Peer-viewed papers) همراه باشد، ضعف علمی دانشجو و عدم مهارت استاد راهنما در بررسی و اصلاح کلیات کار را ابراز خواهد کرد و نمی تواند به عنوان یک برگ برنده برای دانشجویی که دانش آموخته می شود، به شمار آید.
بنابراین بسیار اهمیت دارد که دانشجو پایان نامه خود را در رشته های مهندسی یا غیر مهندسی نگارش کند. وی باید حداقل از یک سال پیش از دانش آموختگی به این کار روی بیاورد و اصول کار را به خوبی فرا بگیرد.
دانشجویان کارشناسی ارشد باید حتی الامکان از ترم دوم یا سال سوم تحصیل خود به این امر اقدام کنند تا دانش کافی درباره رشته ای که مشغول به تحصیل هستند را کسب کرده و بتوانند موضوع خوبی را برای پایان نامه انتخاب نمایند. آن ها روش تحقیق و اصول پایان نامه نویسی را توسط دروس ارائه شده فرا می گیرند و باید وقت کافی برای مطالعات مقدماتی در اختیار داشته باشند.
متاسفانه بعضا مشاهده می شود که در برخی دانشگاه های کشور، از دانشجوی ترم اول دوره کارشناسی ارشد خواسته می شود موضوع پایان نامه را آماده کند. در حالی که این دانشجو هنوز با اسم دروسی که قرار است تا پایان دوره ارشد آن ها را بگذراند، آشنایی ندارد و حتی ۱۰ صفحه درباره اصول تحقیق، چیزی نمی داند.
از دانشجویان دوره های دکترا، انتظار بالاتری برای نوشتن پایان نامه می رود. چرا که آنها حداقل ۱ پایان نامه در مقطع کارشناسی یا کارشناسی ارشد نوشته و از آن به طور موفقیت آمیزی دفاع کرده اند. اما به هر حال نوشتن پایان نامه دکترا چه در داخل و چه در خارج از کشور، ضوابط و معیارهای خاص خود را دارد و سخت گیری دانشگاه ها برای پایان نامه های دانشجویان دکترای خود به مراتب بیشتر از مقطع کارشناسی یا کارشناسی ارشد است.
با این حال، بررسی برخی از پایان نامه های ارشد و دکترا در یکی دو دهه اخیر نشان می دهد که متاسفانه با وجود توسعه ظرفیت علمی و تجربی مراکز آکادمیک ایران در تولید مقالات با سایتیشن (ارجاع) بالا در ایندکس های بین المللی (ISI)، همچنان پایان نامه هایی منتشر می شود که با اشکالات اساسی هستند و قابلیت استفاده برای دیگر دانشجویان داخلی یا خارجی را ندارند