یادداشت های میرزا اسدالله ضمیری، ملازم خاص ثقة الاسلام تبریزی

به کوشش: س. برادران شکوهی

✔️ مرحوم شهید ثقه الاسلام تبریزی، در گیرودار انقلاب مشروطیت و قیام تبریزیان نامه های زیادی به اشخاص گوناگون نوشته، که بی گمان هر یک حاوی حقایق تاریخی از مسایل نهضت مشروطیت ایران است؛ علاوه بر ایشان، اطرافیان وی نیز، مستقیم و غیر مستقیم، به ذکر وقایع این دورۀ مهم تاریخی پرداخته اند؛ از جمله برادر بزرگوارشان، میرزا محمدآقا ثقه الاسلام، که کتاب ارزشمند سوانح عمری از اوست، و دیگران.
امّا یکی از ملازمان خاصّ و تقریباً از نزدیک ترین افراد به ثقه الاسلام، شخصی بوده به نام میرزا اسدالله ضمیری. از زندگی میرزا اسدالله جز یکی دو نوشته، چون کتاب سوانح عمری مذکور، و مطالبی که خود میرزا اسدالله در متن یادداشتها آورده، و آنچه برادران شکوهی در کتاب یادداشتهای میرزا اسدالله ضمیری نقل کرده، اطلاع کافی و وافی در دست نیست. مرحوم میرزا محمدآقا در سوانح عمری از او به نام «ملازم خدمت آن مرحوم» یاد می کند.
خود ضمیری در ضمن یادداشتهای خود دربارۀ خویش گوید:
«… این جان نثار و خادم آستانۀ ثقه الاسلام سه گانه از تاریخ ۱۳۱۳ هـ.ق. در این خانوادۀ جلیله سر خدمت بوده، مخصوصاً از اوّل مشروطیت ایران در تاریخ ۱۳۲۴ هـ.ق. تا روز شهادت این شخص فوق العاده سایه وار، در پشت سر، قدم به قدم حاضر وقت بودم که در مواقع لزوم جان نثار شده و خود را لایق تذکر تاریخی نمایم. متأسّفانه این وجود ناقابل از ادراک آن مقام عاجز و تا به حال بر عذاب زندگانی گرفتارم، حالیه که موقع پیری و در همین خانوادۀ جلیلۀ علمیه خدمتگذار. در این خیالم که شرحی از وقلیع تعدیات و رفتار بی قانون روسها و حملات ظالمانه و جابرانۀ آنها و مختصری از حرکات با نزاکت آن یگانه عالم دینی و سیاسی که در پیش پلتیک و سیاسیات روسها گاه منفرداً و گاهی با سایر عقلای مملکت فرموده اند، در جزو تاریخ به یادگاری نوشته، از ملاحظه کنندگان تمنّای یادآوری را دارم».
میرزا اسدالله صاحب چند دفتر یادداشت و نوشته است که دربارۀ بعضی حوادث زمان خویش نگاشته است؛ مثل: زلزلۀ تبریز، تاریخ پادشاهان قاجار و بعضی تلگرافها و ماده تاریخ ها که از او باقی مانده است.