تذکره هفت اقلیم - جلد 3

هفت اقلیم تذکره ای تاریخی و جغرافیایی به فارسی تألیف امین احمد رازی (متوفی به سال 1002ق.) است که مؤلف در آن علاوه بر یادکرد شعرا و مشایخ هر اقلیم و منطقه، یادکرد تاریخ و جغرافیا و وجه تسمیه شهرها را نیز آورده است. کتاب در مدّت 6 سال تألیف شده است (از 966 تا 1002 ق.). هفت اقلیم مصنوع و پرتکلف است، چنانکه به نثر مسجع نیز گرایش می یابد.

از حیث استنادی، این اثر از منابع و مآخذ مهم و اصیل درباره زندگانی شعرا و دانشمندان روزگار جلال الدین اکبر است.
اقلیم های آن، که به اعتبار هفت اقلیم زمین هفت تا هستند، عبارت اند از:
اقلیم اوّل: یادکرد یمن و بلاد الزّنج و نوبه و چین؛
اقلیم دوم: یادکرد مکه و مدینه و یمامه و هرمز و دکن و …؛
اقلیم سوم: یادکرد عراق و بغداد و کوفه و نجف و…؛
اقلیم چهارم: یادکرد خراسان و بلخ و هرات و جام و مشهد و …؛
اقلیم پنجم: یادکرد شروان و گنجه و خوارزم و ماوراءالنهر و …؛
اقلیم ششم: یادکرد ترکستان و فاریاب و روسیه و …؛
و اقلیم هفتم: یادکرد بلغار و سقلاب و یأجوج و مأجوج.
مؤلف خود از مردم ری بوده ولی کتاب را در هندوستان تألیف کرده است. بهترین و منقح ترین چاپ این تذکره به تصحیح محمدرضا طاهری (حسرت) بر اساس پنج نسخه خطّی توسط انتشارات سروش منتشر شده است.