حکیم شفایی اصفهانی

(996 - 1037 هـ.ق)

شفایی از شاعران و پزشکان مشهور اصفهان در سده‌های دهم و یازدهم هجری قمری بوده‌است. او در سی و ششمین سال پادشاهی شاه طهماسب در سال ۹۹۶ قمری در اصفهان به دنیا آمد. روزگاری که دولت نوپای صفوی هنوز چندان قوام نیافته بود و شاه طهماسب، برای پاسداری از مرزهای ایران پیوسته به سمت غرب و شمال شرقی ایران در سفرهای جنگی بود تا از یک سو ترکان عثمانی را از آذربایجان و از سوی دیگر ازبکان را از خراسان فراری دهد. دانشمندان هم دوره اش نیز شاعری را دون مقامات معنوی او می‌دانستند. صائب تبریزی، در بیتی او را نبض‌شناس سخن نامیده‌است. شفایی اصفهانی، گذشته از مهارتی که در بیان معانی عرفانی داشت، در طنز و شوخ‌طبعی و هجو و بدیهه پردازی نیز از نام آوران شعر فارسی بوده‌است. شاه عباس صفوی نیز به شاعران طنزگو و نکته پرداز توجه خاصی داشت و شفایی گذشته از آن که پزشک مخصوص شاه بود، به شیرینی سخن هم در نزد وی مشهور بود. از این روی پیوسته محترم می‌زیست. با این همه آگاهی و دانش شفایی شناخته‌ترین شاعر هجوپرداز ایران در روزگار صفویان است. از شاعران گذشته تاثیر کسانی چون انوری، خاقانی، جمال الدین اصفهانی، حافظ و سعدی آشکارا در شعر شفایی پیداست و بیشتر غزل‌های بابافغانی را استقبال کرده‌است. در شعر شفایی، پس از دانش پزشکی اصطلاحات فلسفی به وفور یافت می‌شود. از تالیفات او بیست باب در طب، مثنوی دیدهٔ بیدار، مثنوی مهر و محبت و نمکدان را می‌توان نام برد. او در انواع نظم، در قصیده و غزل و مثنوی، طبع‌آزمایی کرده‌است. کلیات آثار وی در حدود ۱۵٬۰۰۰ بیت است. خاندان شفایی، همه پزشک بودند و او نیز از دانش آنان بهره برده بود. شفایی، حکمت نظری آموخت و گذشته از این، مردی با همت بلند و پرتلاش بود که صفویان، به پاس خلقیات و دانشش، او را احترام می‌کردند، چنان‌که باری شاه عباس، به احترام او، از اسب پیاده شده‌است.