تاریخ روابط خارجی ایران در دوره اول مشروطه

از متن کتاب:
ایران بیش از یک قرن مرکز رقابت سیاسی و اقتصادی روس و انگلیس بود. در سالهای پیش از استقرار مشروطه، نفوذ روسیه تزاری در ایران پیشی و برتری جست. نیروی مجهز قزاق ایران زیر نظر و فرماندهی افسران روسی بود. راهسازی انزلی به قزوین، قزوین به همدان، تبریز به قزوین و سیستان به مشهد و امتیاز خط آهن جلفا به تبریز و صوفیان به دریاچه ارومیه، در اختیار شرکتهای روسی یا بانک استقراضی روس قرار داشت.
بانک استقراضی روس در تهران و مشهد و بسیاری از شهرهای مهم ایران فعالیت اقتصادی داشت. بندرگاه انزلی پایگاه دریایی روس بود. ادارات پستی و خطوط تلگراف و تلفن روس در مشهد و سیستان و گرگان مشغول کار بود و کمپانی روسی لیانازف امتیاز شیلات سواحل دریای خزر را برای صید ماهی در دست داشت. کمپانی های روسی در مشهد و رشت و انزلی و بابل فعال بودند. سرکنسول گری ها و کنسول گری های روسیه علاوه بر شهرهای شمال و شمال غربی و شمال شرقی ایران، در همدان و کرمانشاه و کرمان و بوشهر و بندرعباس نیز گشوده بود...