پنج اقلیم حضور

کتاب «پنج اقلیم حضور» نوشته‌ی «داریوش شایگان»، نویسنده، مترجم و اندیشمند معاصر ایرانی است. این کتاب درباره‌ی رابطه‌ی ایرانیان با پنج شاعر بزرگ زبان و ادب فارسی یعنی فردوسی، مولوی، خیام، حافظ و سعدی نوشته شده است. در این کتاب نویسنده به ویژگی شاعرانگی ایرانیان می پردازد و از این زاویه، رابطه‌ی عمیقی را که بین ایرانیان و پنج شاعر بزرگ ایرانی برقرار است، بررسی می‌کند. شایگان، در بخشی از پیشگفتار کتاب درباره‌ی خصلت شاعرانگی ایرانیان می گوید: «از همان زمان کودکی حیرت می‌کردم از اینکه اطرافیانم انقدر شعر از بر دارند و هریک همچون گنجینه‌ای از اشعارند. بعدها طی زندگی در کشورهای دیگر به این نکته پی بردم که به‌ندرت می‌توان فردی فرانسوی یا انگلیسی را یافت که اشعار راسین و ویکتور هوگو و بودلر یا شکسپیر و میلتون و بایرون را از بر بخواند. به‌راستی کدام خصیصه، ایرانیان را در این مورد از سایر اقوام دنیا متمایز می‌کند؟ به نظر من پیوندی از این دست مولود قریحه شاعرانه‌ی ایرانی است که درجهان بی همتاست.» شایگان در پیشگفتار کتاب نقل قولی از همسر نیکوس کازانتزاکیس نویسنده‌ی یونانی آورده که پس از دیدار مقبره سعدی و حافظ به او گفته: «من در هیچ جای دنیا ندیده‌ام که مزار یک شاعر زیارتگاه مردم باشد.» مطالب این کتاب نخستین بار در سال 1983 به صورت مقاله در مجله «فرانسوی اتود فیلوزوفیک» منتشر شده است. شایگان در برگردان این مقالات از زبان فرانسه به فارسی بخش‌هایی را تکمیل و نواقص آن را برطرف کرده است. داریوش شایگان این کتاب را درپنج بخش به همراه پیشگفتار نوشته است که بخش نخست درباره‌ی فردوسی با عنوان «زمان حماسی که فراتر از مرگ می‌رود»، بخش دوم درباره خیام با عنوان «لحظه‌های برق آسای حضور»، بخش سوم درباه مولوی با عنوان «زمان کندن از خود با جهش‌های وجد و سماع»، بخش چهارم درباه‌ی سعدی با عنوان«زمان اجتماعی اهل ادب» و بخش پنجم درباره‌ی حافظ با عنوان «زمان شکفتگی بین ازل و ابد» است.