کتاب الاسرار یا رازهای صنعت کیمیا

کیمیا یکی از علوم خفیّه و علوم خمسه گذشتگان و صنعتی است که بر این باور بودند که قادر است اجساد ناقصی چون مس را بمرتبه کمال یعنی نقره و طلا برساند. هدف از تالیف این کتاب، شناخت متون الاسرار در خصوص مواد شیمیائی شناخته شده و روش های تهیه آن ها در قرون اولیه اسلامی و همچنین سخن گوئی در رابطه با نوشته های آن از نظر علم شیمی امروز و ارزش علمی این مطالب است. چنین به نظر می رسد که رازی کتاب اسرار یا سر الاسرار را که منبع این ترجمه بوده است، در اواخر عمر خویش تالیف نموده. این متون اولین سنگ بنای علم شیمی محسوب می شوند و ارزش تاریخی آن ها تا زمان حاضر نیز پا بر جای است. در ترجمه این کتاب که به کوشش حسنعلی شیبانی انجام گرفته، از چهار نسخه عربی و یک نسخه آلمانی بهره برداری شده است. نظر به این که اغلب اصطلاحات علمی کتاب حاضر، معرب واژه های فارسی است، مترجم از برهان قاطع در انتخاب واژه های درست فارسی کمک گرفته است. حسنعلی شیبانی پس از متن اصلی کتاب، پژوهشی در رابطه با مطالب کتاب و پس از آن تاریخچه ای از علم کیمیا را تدوین نموده و در پایان به توضیح واژه ها و اصطلاحات تخصصی این کتاب پرداخته است. لازم به ذکر است که پیش از این در سال 1343، دو کتاب الاسرار و سرالاسرار به زبان عربی و به کوشش محمدتقی دانش پژوه به چاپ رسیده بودند.