سیرت محمد رسول الله: جلد 3 - از خندق تا وفات

«سیره ابن هشام» از جمله مهم‌ترین گزارشاتِ حوادث پیش از اسلام، تبارشناسی، تاریخ زندگی و حوادث بیست‌وسه ساله دوران رسالت پیامبر اکرم (ص) است. ارزش این کتاب به دو ویژگی مهم آن، یعنی قدمت و روشمندی آن برمی‌گردد. این اثرِ اصیل را عبدالملک ابن هشام (م218ق) از کتاب محمد بن اسحاق بن یسار (احتمالا 85-150 یا 151ق) دست داده است. اثر کم‌نظیر ابن هشام قرن‌ها مبنای تحقیقات بسیاری از پژوهش‌های مربوط به سیره و مغازی و کتاب‌های عمومی تاریخ عصرِ برآمدن و رشد و نمو اسلام تا هنگام وفات رسول الله (ص) بوده است؛ چرا که از نگاشته‌های قرن اول و اوایل قرن دوم چندان آثاری به جای نمانده است. محمد بن اسحاق از نسل سوم تدوین‌کنندگان احادیث تاریخی، سِیَر و مغازی پیامبر اکرم (ص) است. هر چند در متون عرب چندین شخص این اثر را از ابن اسحاق نقل کرده‌اند، اما در واقع سیره ابن اسحاق در گزارش ابن هشام جاودانه شده است. از سوی دیگر به تعبیر مرحوم اصغر مهدوی در مقدمه تصحیح سیرت رسول الله «نقل و تهذیب سیره ابن اسحاق مایه شهرت ابن هشام و جاودان شدن نامش به عنوان مؤلف سیره رسول الله شده و مانع از آن گردیده است که او نیز به ماجرای بسیاری از همگنانش که شاید در پایه کمتری از ادب و علم و دانش قرار نداشته‌اند و تنها نامی از ایشان به جای مانده دچار شود تا آنجا که نام ابن هشام که تهذیب کننده و راوی سیره است با نام مُصنّف اصلی آن یعنی ابن اسحاق هم ردیف و شناختن هر یک از دو تن موقوف به شناخت دیگری شده است».
علاوه بر جایگاه بلند مؤلفان و مصنفان این اثرِ ماندگار تاریخی، درباره اهمیت و شهرت متن این سیره به عنوان کتاب درسی، ماخذ و مرجع علمی نیز اخبار بسیاری نقل شده است تا آنجا که آمده: «در اواخر قرن چهارم و اوائل قرن پنجم ابن الوزیر المغربی سیره ابن هشام را که تا آن زمان نسخه نویسان و کُتّاب ظاهراً بدون در نظرگرفتن محتوای آن به بیست جزء متساوی تقسیم می‌کرده‌اند، بر مثال قرآن بر سی جزء منقسم کرده بود و هر بامداد، چون از درس قرآن فارغ شدی، چهار جزء از آن مطالعه کردی».