هستی و زمان

هستی و زمان یا وجود و زمان (به آلمانی: Sein Und Zeit) کتابی از مارتین هایدگر است که آن را مهم‌ترین اثر فلسفی قرن بیستم نامیده‌اند. برخی آن را به بمبی در عالم فلسفه مانند کرده‌اند. گفته‌اند که حتی منتقدانش از تأثیر این کتاب در امان نمانده‌اند.
کتاب هستی و زمان هایدگر از یک مقدمه و یک بخش تشکیل شده‌است. هایدگر در مقدمه این کتاب به ضرورت پرداختن به پرسش دربارۀ بودن یا هستی اشاره می‌کند. وی این ضرورت را بر دو پایه وجودشناسی و بودنی تشخیص می‌دهد. بر پایه اول موضوع اصلی خود بودن است و انسان نیز از آن منظر دیده می‌شود. بر پایه دوم منظر بودنی هااست که محور است. بخش اصلی کتاب خود مشتمل بر دو بحث کلی است یکی تحلیلی بنیادین زیستنده (Dasein) و دیگری زیستنده و زمان هر یک از این دو بحث کلی از شش فصل تشکیل شده‌اند. در فصول شش گانه، مبحث اول هایدگر پس از اراثه روش تحلیل وجودی به تفاوت آن با انسان‌شناسی و روانشناسی زیستنده‌شناسی تاکید می‌کند. آن گاه بر همین اساس به تشریح مباحثی چون بودن در دنیا دنیا بودگی دنیا نگرش هرمنوتیکی با دیگری بودن خود بودن خود-روزمره فهم حالت بودن ارتباط زبانی و نهایتاً دغدغه می‌پردازد. او در ششمین مبحث در چارچوب مقوله دغدغه به عنوان مقوله محوری مقولاتی چون حقیقت اضطراب و عیانی (بروز) زیستنده را به بحث می‌گذارد. در قسمت دوم بخش اول کتاب، هایدگر به وجه دومی که در عنوان آن آمده‌است یعنی زمان می‌پردازد. در این قسمت نیز در قالب فصولی ششگانه مباحثی که بیانگر تفکیک ناپذیری بودن در دنیا و زمانی بودن دغدغه هستند را اراثه کرده‌است. در این چارچوب مباحث اساسی قسمت اول این بار در ارتباط با زمانی بودن مورد بحث قرار می‌گیرند. مقولاتی چون آشکاری و عیانی مسثولیت و خویشتن اصیل در این چارچوب مورد بررسی قرار گرفته‌اند. نهایتاً تاریخ‌مندی و در زمان بودن به عنوان نتایج کای این کتاب مورد بحث هستند.
پرسشی که هایدگر در هستی و زمان مطرح می‌کند «پرسش هستی» است، یعنی همان پرسشی که از سرآغاز فلسفه اندیشه‌های فیلسوفان را به تلاطم افکنده است. ازاین‌رو این کتاب از حیث موضوع‌اش تازگی ندارد. اما وجه «مدرن» آن شیوهٔ بررسی هایدگر از این مسئله و تعیین هستی انسان (دازاین) به‌مثابه دروازهٔ ورود به شناخت هستی است که پس از سرآغازهای اصیل و خیره‌کنندهٔ آن در فلسفهٔ یونانی ماقبل سقراطی دیری است که حتی پرسش از آن به فراموشی سپرده شده است. تحلیل اگزیستانس دازاین از طریق ساخت‌های «ممکنی» که «اگزیستانسیال» نامیده می‌شوند «اونتولوژی بنیادی» نام می‌گیرد که شرط امکان ذاتی همهٔ اونتولوژی‌ها را تشکیل می‌دهد. زیرا دازاین هستنده‌ای است که هر پرسش فلسفی از آن سرچشمه می‌گیرد و به آن بازمی‌گردد. ازهمین‌رو بسیاری از مسائل فلسفه همچون پروا، خودبودگی و دیگربودگی، جهان، مکان‌مندی و زمان‌مندی، مرگ و غیره صورت‌بندی‌های متفاوتی کسب می‌کنند. این اثر فضای فلسفی قرن بیستم را تحت‌تأثیر قرار داده و الهام‌بخش بسیاری از برجسته‌ترین متفکران پساساختارگرا همچون میشل فوکو و ژاک دریدا بوده است.