گزینش تکنولوژی از دریچه بینش توحیدی

.
1- اگر پذیرفته باشیم در زندگی و در انتخابِ ‌چیزی که باید انتخاب کنیم، دیدگاه توحیدی دارای نقشی اساسی است؛ باید از خود سؤال کرد در دوران مدرن که تکنولوژی و ابزارهای دنیای مدرن سراسر زندگی بشر را اشغال کرده، نقش دیدگاه توحیدی چگونه باید باشد؟ جواب‌دادن به این سؤال ممکن است در ابتدای امر ساده به نظر برسد ولی وقتی معتقد باشیم هر تکنیکی با فرهنگ خاصی که همراه دارد، ظاهر می‌شود و هرجا پا می‌گذارد فرهنگ خاص خود را به همراه می‌آورد، مجبور می‌شویم با تأمل بیشتر به سؤال مذکور فکر کنیم.

2- راستی از هر تکنیکی می‌توان در هر فرهنگی استفاده کرد؟ اگر نمی‌توان پس چگونه در شرایطی که فعلاً خودمان نمی‌توانیم تکنولوژی موجود در جهان را بر اساس فرهنگ ملّی و دینی خود بسازیم و باید گزینش کنیم، ملاک این گزینش‌ها‌چیست؟ و چه اهدافی باید مدّ نظر قرار گیرد؟ حساسیت ما در استفاده از تکنولوژی‌هایی که به محیط زیست آسیب می‌رساند چه اندازه باید باشد؟ در تعامل بین انسان و تکنیک، رعایت جایگاه تعادلِ روح و روان انسان کجاست؟ رابطه تولید انبوه با ماشینی‌شدن روح و قلب انسان چگونه و به چه قیمت باید باشد؟ این‌ها سؤالاتی است که یک ملت باید از خود داشته باشد تا در گزینش تکنولوژی موجودِ جهانِ مدرن بهترین گزینش را انجام دهد. از همه مهم‌تر باید از خود پرسید دیدگاه توحیدی اسلام در این راستا چه کمکی می‌تواند به ما بکند. جواب به این سؤال و سؤال‌های دیگر چیزی است که إن‌شاءالله در طول بحث بدان پرداخته می‌شود.

3- مسلّم توجه به «تعالی انسان»، «عدالت» و «ولایت الهی» به ما اجازه نمی‌دهد که به‌راحتی روح فرهنگ غربی را به شوق به‌دست‌آوردن تکنولوژی مدرن بپذیریم. تجربه‌ی ملت‌هایی که با سیطره‌ی تکنولوژی مدرن همه‌ی ساختارهای فرهنگی خود را از دست دادند، تجربه‌ی عبرت‌آموزی است تا ما در رویارویی با دنیای مدرنْ سخت محتاطانه عمل کنیم و با در صحنه نگه‌داشتن نظام معرفتی توحید اسلامی نگذاریم سرنوشت ما سرنوشت آن کسی شود که رفت آب بیاورد، آب او را بُرد.

4- ابتدا باید از خود بپرسیم؛ آرمان‌های بلند فرهنگ تشیع را چگونه پاس داریم که نه دچار روزمرّگی شویم و نه گرفتار عقب‌گرد و ارتجاع. انقلاب اسلامی آرمان‌هایی را در مقابل ما قرار داده است که برای رسیدن به آن‌ها سخت باید هوشیاری به خرج داد تا از الگویی که باید بدان رسید غفلت نشود و از طریق قدرت تکنولوژی، جهان مدرن الگوی غربی خود را بر ما تحمیل ننماید.

5- هویت توحیدی به ما کمک می‌کند تا در هر شرایطی بتوانیم خود را بازخوانی کنیم و با ملاک‌های دینی در عرصه‌ی تعامل با دنیای جدید خود را نبازیم و در اندیشه‌ی «نوآوری» و «شکوفایی» به صورتی دینی و توحیدی عمل کنیم و نه به صورتی غربی و سکولار، و رویکرد ما به سوی تحقق تمدن اسلامی باشد.

6- هیچ‌چیز عزیزتر از حقیقت نیست و نمی‌توان در غوغای نظر به تکنولوژی برتر، از حقیقت دست شست و روحیه‌ی حقیقت‌جویی را به پای تکنولوژی قربانی کرد، و پرورش انسان را که باید تا اوج آسمان وسعت یابد، نباید در حدّ توسعه‌ی تکنیکی محدود نمود و از حکمت و فضیلت که صرفاً در نگرش توحیدی محقق می‌شود، غافل ماند.

آری اگر پشت‌کردن به تکنولوژی یک نحوه ارتجاع است -که هست- غفلت از حقیقت و گرفتار ظاهرگرایی‌شدن، نابودی همه‌ی زندگی است.

به امید آن‌که فکر کنیم، انتخاب کنیم و زندگی نماییم.

طاهرزاده