خانه های شهر ری

کتاب «خانه های شهر ری» که در ۱۳۳۴ (در ۲۰ سالگی نویسنده) در تبریز چاپ شده است، اولین کتاب منتشر شده ی ساعدی می باشد. اما این کتاب به قدری نخوانده و مهجور مانده است که در لیست تالیفات ساعدی، از آن بعنوان مجموعه داستان کوتاه یاد می شود، حال آنکه «خانه های شهر ری»، یک داستان بلند است.
همچنین حتی مرحوم کورش اسدی هم در شناخت نامه ای که درباره ساعدی نوشته است، با گفتن «خانه های شهر ری که ظاهراً کتاب مهجوری است و من نه اثری از آن دیده ام و نه دیده ام که کسی درباره آن چیز زیادی گفته باشد که بنابراین درباره آن حرفی نمی توانم بزنم»، از روی این کتاب می پرد و به سراغ تحلیل «شب نشینی با شکوه» (۱۳۳۹)، دومین کتاب ساعدی می رود.
داستان «خانه های شهر ری»، داستان سفر آخرین پادشاه اجنه به شهر ری قدیم می باشد، و داستان این سفر و احوالات او در ری، توسط یک «فرشته پیر و پاتال» برای سه نوه اش تعریف می شود.
از همین اولین کتاب شاهد علاقه ی ساعدی به استفاده از عناصر فانتزی در داستانش می باشد؛ عناصری که آن را بسیار شبیه به داستان های هزار و یک شبی نموده است؛ البته با داستانی کاملا سر راست و ساده.
زبان و لحن داستان هم بسیار ساده است، و جاهایی احساس میکنی که ساعدی جوان دارد داستان را با همان لهجه ترکی شیرین دوران میانسالی اش (که در صوت های ده شب گوته و بعداً در مصاحبه تاریخ شفاهی شنیده بودیم اش)، برایمان تعریف می کند.