خلاصه کتاب مرد بدون چهره

ظهور غیرمنتظره ولادیمیر پوتین

خلاصه کتاب «مرد بدون چهره» (The Man Without A Face) عصاره اثری تحلیلی و انتقادی است که توسط ماشا گسن (Masha Gessen)، روزنامه‌نگار و نویسنده روس-آمریکایی در سال ۲۰۱۲ منتشر شده است.
این کتاب با روایتی دقیق و موشکافانه، مسیر تحول ولادیمیر پوتین از یک مامور معمولی کا‌گ‌ب در لنینگراد تا رسیدن به عالی‌ترین جایگاه قدرت در روسیه را بررسی می‌کند. گسن با بهره‌گیری از گزارش‌های دست اول، مصاحبه‌ها و تحقیقات گسترده، لایه‌های پنهان شخصیت سیاسی پوتین را می‌کاود و نشان می‌دهد چگونه او از خلا قدرت پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی بهره برد تا نظامی اقتدارگرا در روسیه پساشوروی ایجاد کند. نویسنده همچنین به موارد مشکوک سرکوب مخالفان، رشد فساد سیستماتیک و محدودیت آزادی‌های مدنی در دوران زمامداری پوتین می‌پردازد.

بخشی از کتاب مرد بدون چهره:
«سن پترزبورگ دهه ۱۹۹۰، شهری بود که در آن همه چیز ممکن بود؛ شهری که در آن فرصت‌ها و فجایع چنان در هم تنیده بودند که گاه تشخیص یکی از دیگری دشوار می‌نمود. این شهر که تازه نام تاریخی خود را بازیافته بود، صحنه‌ی نبردی نامرئی میان نیروهای متضاد بود؛ از یک سو اشتیاق به آزادی و دموکراسی که با فروپاشی شوروی شکوفا شده بود، و از سوی دیگر شبکه‌های قدرت و نفوذی که از دل نظام پیشین برخاسته و اکنون در قالب‌های جدید خودنمایی می‌کردند. در چنین فضایی بود که ولادیمیر پوتین، مامور سابق کا‌گ‌ب که اکنون در دفتر شهردار آناتولی سابچاک خدمت می‌کرد، توانست خود را به عنوان واسطه‌ای کلیدی میان قدرت سیاسی و منافع اقتصادی تثبیت کند. او که در سایه‌ها عمل می‌کرد، با مهارتی خاص روابطی را شکل می‌داد که بعدها به شبکه‌ی حمایتی او در مسیر صعود به قدرت تبدیل شدند. آنچه در آن زمان کمتر کسی به آن توجه داشت، توانایی خارق‌العاده‌ی پوتین در حفظ بی‌چهرگی بود؛ او می‌توانست چنان در پس‌زمینه بماند که حتی در جلسات مهم، افراد به یاد نمی‌آوردند که او نیز حضور داشته است.
با این حال، در پس این چهره‌ی خنثی و کم‌رنگ، ذهنی محاسبه‌گر و بی‌رحم در کار بود. روایت‌های متعددی از معاملات مشکوک و تصمیمات پرسش‌برانگیز در دوران خدمت پوتین در شهرداری سن پترزبورگ وجود دارد که نشان می‌دهد او چگونه با بهره‌گیری از اختیارات رسمی خود، منافع گروه‌های خاصی را تامین می‌کرد. یکی از نمونه‌های بارز، ماجرای قراردادهای تهاتر مواد غذایی بود که طی آن، مواد خام ارزشمند روسی در ازای واردات غذایی که هرگز به شهر نرسید، از کشور خارج شد. تحقیقات مارینا سالیه، عضو شورای شهر، نشان داد که این معامله می‌توانست زیانی معادل ۱۰۰ میلیون دلار برای شهری گرسنه به همراه داشته باشد. اما آنچه بیش از خود این اتهامات اهمیت دارد، روشی است که پوتین و متحدانش برای خاموش کردن صداهای منتقد به کار بستند. تهدید، ارعاب و در نهایت، حذف فیزیکی، ابزارهایی بودند که از همان دوران به تدریج به بخشی از الگوی حکمرانی تبدیل شدند؛ الگویی که بعدها در مقیاسی وسیع‌تر و با پیامدهایی عمیق‌تر، بر سرنوشت روسیه سایه افکند.»