نزهه الارواح و روضه الافراح (تاریخ الحکما)
امتیاز دهید
نویسنده:
شمس الدین محمد بن محمود شهرزوری
مترجم:
مقصودعلی تبریزی
امتیاز دهید
با دیباچهای درباره تاریخنگاری فلسفه
نزهه الارواح و روضه الافراح (تاریخ الحکماء) ترجمه کتاب «تاریخ الحکماء قبل ظهور الاسلام و بعده «نزهه الارواح و روضه الافراح»» اثر شمسالدین شهروزی (ت ۵۱۱ق) است. اصل این کتاب، به زبان عربی است و در اوایل سده یازدهم (۱۰۱۱- ۱۰۱۴ق)، دانشمند، حکیم و عارف ایرانی، مقصود علی تبریزی، در هند آن را به دستور جهانگیر گورکانی، به فارسی ترجمه کرده که نهتنها گزارشی از اندیشههای فلسفی و سخنان حکمتآمیز و پندهای دلپذیر است، بلکه متنی زیبا، روان و کم مانند از فارسی آن روزگار را نیز به دست میدهد. مترجم به هنگام ترجمه، در جایجای کتاب، نکتههایی از خویش در تفسیر احادیث نبوی و توضیح اقوال حکما و داوری آرای آنان افزوده است که نشان میدهد آنچه از فضل، علم و بینش عارفانه وی گفتهاند سخنی گزافه نبوده است که ازجمله میتوان به صفحات ۶، ۷، ۸، ۹، ۱۰، ۱۸، ۳۳، ۱۷۴، ۱۷۵ و... مراجعه کرد. این افزودهها نهتنها نشانههای دست داشتن او در حکمت، فلسفه و علوم دیگر است، بلکه ذوق عرفانی او را نیز نشان میدهد. با آنکه این ترجمه، در ساخت عبارت و جمله از متن عربی شهرزوری و منابع دیگر متاثر است- و شاید این مقدار تاثیر به علت دشواری ترجمه، رعایت امانت و دقت در کلام حکما بوده است- ازنظر زبان فارسی و ویژگیهای آن در قرن دهم و یازدهم، از نثرهای روان و پاکیزه این روزگار به شمار میآید؛ زیرا در این دوره که به نظر ناقدان سخنسنج، پارسی آشفته است و فارسیگویان از هند تا عثمانی آشفته گوی، زبان مقصود علی تا حدود زیادی از آن آشفتگیها برکنار مانده است و اگر این ترجمه آزادتر صورت میگرفت، شاید کار از گونهای دیگر میبود، چنانکه در صفحات ۱۵۰، ۳۲۰- ۳۲۱ و ۴۷۳ نمونههای آن را میتوان دید. باری، این ترجمه گویای علم، فضل و توانایی مقصود علی تبریزی در دو زبان تازی و دری است. بررسی اجمالی فهرست لغات و ترکیبات و مقایسه آن با آثار معاصران او تا حدودی ویژگیهای زبان او را روشن میگرداند. در نثر او، جملههای وصفی مانند «ملاحظه کردار و اطوار مردم کرده او را به یاری و دوستی بگزینید، نظر بر گفتار او کرده اختیار مکنید» برخلاف نثرهای رایج این دوره بسیار اندک است.
نزهه الارواح و روضه الافراح (تاریخ الحکماء) ترجمه کتاب «تاریخ الحکماء قبل ظهور الاسلام و بعده «نزهه الارواح و روضه الافراح»» اثر شمسالدین شهروزی (ت ۵۱۱ق) است. اصل این کتاب، به زبان عربی است و در اوایل سده یازدهم (۱۰۱۱- ۱۰۱۴ق)، دانشمند، حکیم و عارف ایرانی، مقصود علی تبریزی، در هند آن را به دستور جهانگیر گورکانی، به فارسی ترجمه کرده که نهتنها گزارشی از اندیشههای فلسفی و سخنان حکمتآمیز و پندهای دلپذیر است، بلکه متنی زیبا، روان و کم مانند از فارسی آن روزگار را نیز به دست میدهد. مترجم به هنگام ترجمه، در جایجای کتاب، نکتههایی از خویش در تفسیر احادیث نبوی و توضیح اقوال حکما و داوری آرای آنان افزوده است که نشان میدهد آنچه از فضل، علم و بینش عارفانه وی گفتهاند سخنی گزافه نبوده است که ازجمله میتوان به صفحات ۶، ۷، ۸، ۹، ۱۰، ۱۸، ۳۳، ۱۷۴، ۱۷۵ و... مراجعه کرد. این افزودهها نهتنها نشانههای دست داشتن او در حکمت، فلسفه و علوم دیگر است، بلکه ذوق عرفانی او را نیز نشان میدهد. با آنکه این ترجمه، در ساخت عبارت و جمله از متن عربی شهرزوری و منابع دیگر متاثر است- و شاید این مقدار تاثیر به علت دشواری ترجمه، رعایت امانت و دقت در کلام حکما بوده است- ازنظر زبان فارسی و ویژگیهای آن در قرن دهم و یازدهم، از نثرهای روان و پاکیزه این روزگار به شمار میآید؛ زیرا در این دوره که به نظر ناقدان سخنسنج، پارسی آشفته است و فارسیگویان از هند تا عثمانی آشفته گوی، زبان مقصود علی تا حدود زیادی از آن آشفتگیها برکنار مانده است و اگر این ترجمه آزادتر صورت میگرفت، شاید کار از گونهای دیگر میبود، چنانکه در صفحات ۱۵۰، ۳۲۰- ۳۲۱ و ۴۷۳ نمونههای آن را میتوان دید. باری، این ترجمه گویای علم، فضل و توانایی مقصود علی تبریزی در دو زبان تازی و دری است. بررسی اجمالی فهرست لغات و ترکیبات و مقایسه آن با آثار معاصران او تا حدودی ویژگیهای زبان او را روشن میگرداند. در نثر او، جملههای وصفی مانند «ملاحظه کردار و اطوار مردم کرده او را به یاری و دوستی بگزینید، نظر بر گفتار او کرده اختیار مکنید» برخلاف نثرهای رایج این دوره بسیار اندک است.
دیدگاههای کتاب الکترونیکی نزهه الارواح و روضه الافراح (تاریخ الحکما)