لیلی و مجنون

مکتبی شیرازی از شاعران اواخر قرن نهم و اوایل قرن دهم هجری، منظومه ای دارد به نام لیلی و مجنون که ابیات آن بالغ بر ۲۱۶۰ بیت است. این اثر منظوم داستانی نظیره ای است بر لیلی و مجنون نظامی گنجوی. از میان نظیره هایی که بر لیلی و مجنون نظامی ساخته اند، کار مکتبی را باید از کارهای موفق به شمار آورد. پرداختن به اصل حوادث داستان، پرهیز از وصفهای دور و دراز، بهره گیری گسترده از واژگان و تعابیر محاوره ای، استفاده از ترکیبات زیبا و در موارد مختلف بدیع و تازه، استفاده از برخی کاربردهای کهن واژگانی و صرفی و نحوی، خلق تصاویر رنگارنگ و بهره گیری از صنعت اغراق را می توان از ویژگیهای بارز سخن مکتبی تلقی کرد.

سرآغاز منظومه:
ای بر احدیتت ز آغاز / خلق ازل و ابد هماواز
ای سایه مثال گاه بینش / در حکم وجودت آفرینش
ای کالبد آفرین جانها / گوهر کش رشته بیانها
ای ظرف نه آسمان عالی / در بحر تو چون حباب خالی
ای طایر عقل عرش پرواز / بی یاد خوش تو ناخوش آواز
ای مبدع آفریدگاری / سرمایه ده بزرگواری
ای قطره ابر و ذره ریح / در حلقه طاعتت بتسبیح
ای داده صلای جودت آواز / خلق آمده از عدم بپرواز
ای برتر از آنچه دیده جوید / یا نطق زبان بریده گوید
ای بحر تو بیش از آن مقعر / کانجا بتوان فکند لنگر
از بحر تو یک حباب بشکست / وین دایره های آبگون بست
یعنی فلک ارچه دیر یا بست / با بود تو چون خطی بر آبست...