جریان های عمده در ادبیات ایران

نقل از دفتر چهارم خرد و کوشش

وقتی سخن از ادبیات فارسی به میان می‌آید شاید نخستین نکته عمده آن باشد که ادبیات ایران قبل از اسلام با وجود پیوستگی معنوی با ادبیات فارسی در دوره اسلامی، در حقیقت به مناسبت تفاوت فاحش که از حیث زبان میان این دو دوره موجود است فصلی جداگانه است و نظر ما ناچار بیشتر متوجه ایران اسلامی بالاخص در مدت یازده قرن اخیر است که ستاره درخشان سحرگاهی آن، رودکی، پدر شعر فارسی است.

از متن کتاب:
هرگاه دامنه مطلب بسیار وسیع ولی مجال سخن تنگ باشد ناچار باید به تلخیص کوشید. از طرف دیگر با مقید بودن به حفظ اختصار چگونه ممکن است راجع بموضوعی که عده کثیری از خوانندگان درباره آن اطلاع عمیق دارند چیزی نوشت که از عیب وضوح و ابتذال مبرا باشد؟ اما سخن از آشنای دیرین من یعنی ادبیات ایران و مخصوصاً شعر فارسی درمیان است شاید مجاز باشم به عرضه کردن بعضی از نظریات انفرادی خود که نتیجه قریب نیم قرن کوشش می انقطاع برای دریافتن بعضی از رموز درخشندگی گوهرهای تابناکتر درین گنج بی پایان میباشد بپردازم. اگر ادبیات ایران را بشهری و انتقاد کلی آن را به کوشش برای نقشه برداری از این شهر تشبیه کنیم باید عرض کنم که مقاله حاضر مانند نقشه هوائی شهر است که طرح کلی شهر را نشان میدهد ولی از آن نمیتوان انتظار داشت که دقایق و جزئیات را منعکس نماید...