مصدق، نهضت ملی و رویدادهای تاریخ معاصر ایران - جلد ۲

برگرفته از پیشگفتار کتاب:
در متن جلد دوم کتاب درباره بازگشت مصدق به ایران پس از خاتمه تحصیل و کوششهای علمی و اقدامات فرهنگی از جمله تالیف و انتشار کتاب «کاپیتولاسیون و ایران»...، و عضویت او در حزب اعتدال و در کمیسیون تطبیق حوالجات و همچنین چهارده ماه تصدی معاونت وزارت مالیه و عضویت در جمعیت دمکرات ضد تشکیلی آورده ام.
بازگشت مصدق به ایران با آغاز جنگ خانمانسوز و ویرانگر اول جهانی توام بود. شروع جنگ اول جهانی در سرتاسر اروپا قسمت عظیمی از آسیا را گرفته که از سالها قبل مقدمات آن فراهم شده بود. میان دول اتفاق مثلث (فرانسه و انگلستان و روسیه) با دول اروپا مرکزی (آلمان و اتریش) آغاز گردید. بتدریج دولتهای صربستان، بلژیک، رومانی، ژاپن، ایالات متحده آمریکا، یونان، ایتالیا، پرتقال و چند کشور دیگر به دول اتفاق مثلث پیوستند و دولتهای عثمانی و بلغارستان نیز به صف دول مرکزی ملحق شدند و جنگ کاملاً جنبه جهانی پیدا کرد. قتل ولیعهد اتریش به دست یک [جوان] صرب بهانه شروع جنگ بود. ولی علت اصلی آن تضاد منافع استعماری دول اروپا بود که از پیشرفتهای سیاسی و نظامی آلمان و اتریش و نقشه هایی که دول مزبور جهت دست اندازی به مستعمراتشان داشتند احساس خطر نموده زمینه شروع جنگ را فراهم ساخته بودند...