شاهنامه از خطی تا چاپی

هدیه مجله هنر و مردم به دومین جشنواره توس- تیرماه 2535 شاهنشاهی

مصور ساختن شاهنامه، از نخستین قرن پس از سروده شدن آن اثر مرسوم بود و دو بیت سوزنی سمرقندی شاعر قرن ششم هجری (اگر ژه به منجیک ترمذی هم نسبت داده شده)، ضمن مدیحه‌ای، دلالت بر این معنی دارد: به شاهنامه برار هیبت تو نقش کنند ز شاهنامه به میدان رود به جنگ فراز ز هیبت تو عدو نقش شاهنامه شود کزو نه مرد بکار آید نه اسب و نه ساز مجالس شاهنامه امروزه شاهنامه‌های مصور و خطی و حتی اوراق منفرد و جدا شده‌ای که از مجالس شاهنامه‌های قدیم در دست است زینت‌بخش کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مجموعه‌های شخصی است و فهرستی از آنها که زیر نظر الگ گرابار O. سکه‌ای کاندر سخن فردوسی طوسی نشاند تا نپنداری که کس از جمله انسی نشاند اول از بالای کرسی بر زمین آمد سخن او به بالا برد و بازش به سر کرسی نشاند شاهنامه ترنر ماکان که در چهار مجلد به سال ۱۸۲۹ انتشار یافت و اولین چاپ کامل و معتبری بوده که در دسترس قرار میگرفت بعدها منبع و مرجع چاپهای متعدد هند و ایران شد. متن اختیاری ماکان در جلد اول همان طبع لمسدن است، ولی بقیه‌اش تهیه و تنظیم و مقابله شده خود اوست ماکان از کسانی است که مدتی از عمر را در میان فارسی زبانان هندوستان گذرانید و بدین زبان آشنائی تمامی یافته بود. محمد نوری عثمانوف و رستم علی‌یف که از تهیه کنندگان آن متن بودند مشترکا طبع دیگری را به عنوان «متن انتقادی و علمی شاهنامه فردوسی از روی قدیمی‌ترین نسخه‌های خطی موجود در جهان» در سال ۱۳۵۱ در تهران بوسیله کتابخانه پهلوی آغاز کردند که تا کنون دو مجلد آن انتشار یافته است.