سه طرز سیاست: رساله ای در اندیشه سیاسی اواخر عثمانی

در شناسایی و بررسیِ تجربۀ عثمانی در گذر از یک امپراتوری منطقه¬ای و یک خلافت اسلامی به یک دولت ملت جدید و امروزی در قالب جمهوری ترکیه، یکی از مهمترین اسنادی که به کار می آید رسالۀ سه طرز سیاستِ یوسف آقچورا است.
رساله ای که برای نخستین بار در سال ۱۹۰۴ میلادی در مصر منتشر شد و به رغم اختصار، در فراهم آوردن زمینه¬های فکری آن گذر که هنوز هم به نتیجۀ ثابت و ماندگاری نرسیده است نقشی تعیین کننده ایفا کرد.
در این مجموعه رسالۀ سه طرز سیاست همراه با چند مقالۀ دیگر در توضیح اهمیت تاریخی و واکنش هایی که بر انگیخت ارائه شده است.
یوسف در رساله سه طرز سیاست در صدد است چالش های پیش روی امپراتوری در حال زوال و بحران زده عثمانی را باز نماید و از این رو به آسیب شناسی سه جریان فکری سیاسی موجود و تاثیرگذار در سیاست و اجتماع عثمانی یعنی عثمانیت و عثمانی گری، اسلام گرایی یا سیاست اتحاد اسلام و نیز ملی گرایی ترک می پردازد. اما نکته مهم اینکه تحلیل های او در پایان به یک نتیجه و راهکار عملی منجر نمی شود و یوسف از هر گونه اظهارنظر صریح درباره ترجیح هر یک از این سه اندیشه بر دیگری خودداری می کند. گویی هدف او تنها بیان ابعاد این سه روش و تشریح کاستی ها و نقاط قوت هر یک از آنها بوده است، نه چیز دیگر...