مقدمه ای بر سیر تفکر در قرون وسطی

این رساله در حکم مقدمه ای است درباره تفکر در قرون وسطی و وابستگی آن به اقتصاد نظام فئودالی و اقتصاد شهری با سوداگر، و چند ویژگی دارد:
الف: بررسی مکاتب فکری در محدوده معینی از تاریخ قرون وسطی صورت گرفته و شامل تمام تاریخ قرون وسطی نیست. بدین معنی که بررسی الهیات و فلسفه مسیحی در اروپای فئودال، از قرن اول میلادی آغاز می شود و در قرن چهاردهم پایان می یابد. این بخش از رساله، دو مقدمه درباره زمینه فکری و اجتماعی یونان باستان و روم باستان دارد که در حکم مدخلی است برای ورود به قرون وسطی.
ب: بررسی مکاتب فکری، تنها شامل کشورهای اروپا و حوزه امپراطوری اسلامی است و شامل تمام کشورهای جهان نمی شود.
پ: بررسی مکاتب فکری اسلامی از قرن اول هجری آغاز می شود و در اواخر قرن ششم هجری و اوائل قرن هفتم هجری، یعنی دوران انحطاط و سقوط علوم عقلی اسلامی و زندگی شهری و شهرنشینی خاتمه می یابد و شامل تمان قرون وسطای مسلمانان نیست.
ت: همه چیز در این رساله بر مبنای ایجاز و تلخیص به معنای کامل کلمه قرار دارد و سعی بر آن بوده تا مطالب به ساده ترین صورت ممکن بیان گردد.
ث: بیشترین کوشش نگارنده بر آن بوده تا به دقت رابطه مستقیم شهرنشینی و فرهنگ شهری را با گسترش علوم عقلی ترسیم نمایم و رودررویی فرهنگ فئودالی را با فرهنگ شهری نشان دهد و سر آخر شباهت عجیب «اسکولاستیک مسیحی را با کلام نقلی» و «کلام عقلی اسلامی» نمایان سازد.
«پولیس» ها یا « شهر- دولت » های یونان باستان در سده های هشتم تا ششم قبل از میلاد، بدنبال تحول نظام اشتراکی ، پدیدار شدند. در این شهرها قدرت در دست اشراف زمین دار متمرکز شده بود. در ابتدی قرن هشتم پیش از میلاد، اندک اندک طبقات اجتماعی متمایز گشتند و در قرن هشتم قبل از میلاد، قوام و تشخص بیشتری یافتند. یونانیها داری دو شکل حکومت بودند. اول، دمکراسی برده دار، دوم، الیگارشی. نمونه حکومت دموکراسی برده دار، شهر « آتن » و بهترین نمونه الیگارشی ، حکومت « اسپارت » بود.