عجایب الدنیا

ترجمه مقدمه و تعلیقات چاپ مسکو: محسن شجاعی

عجایب الدنیا کتابی است از ابن‌محدث تبریزی که در نیمه اول قرن هفتم هجری تالیف شده است. قرائنی در متن کتاب موجود است که مشخص می‌کند مولف در تالیف خود از کتابی منتسب به ابوالموید بلخی و کتاب عجایب‌ المخلوقات طوسی سود جسته و با رنگ و لعابی جدیدتر در کتاب خود نقد کرده است. مولف در مطاوی کتاب از مشاهدات خود یاد می‌کند و این بر اهمیت کتاب می‌افزاید. کتاب نثری روان دارد و مملو از اطلاعات مفید جغرافیایی و لغوی است.
منابع کتاب مشتمل بر دو بخش منابع شفاهی و مکتوب است. مؤلف قرن هفتم گاه به صورت مستقیم یا به طور غیرمستقیم از کتاب ابوالمؤید استفاده کرده است. اشارات مؤلف در مطاوی کتاب مؤید این نکته است. دیگر منبعی که مؤلف به استفاده از آن به عنوان منبع خود تصریح کرده، کتابی است که نجیب همدانی؛ البته بدون اشاره به نام کتاب و تنها با ذکر فقراتی از آن، روایت از کتاب‌های مورد مطالعۀ مؤلف و نیز روایت از «بازرگانان» و «مردم اهل بحث» از دیگر منابع احتمالی مؤلف است.